නීට්ෂේගේ සදාකාලික පුනරාවර්තනය (The concept of the eternal recurrence) සංකල්පය

වෛද්‍ය රුවන් එම් ජයතුංග 

සදාකාලික පුනරාවර්තනය (The concept of the eternal recurrence) නීට්ෂේගේ චින්තනයේ කේන්ද්‍රීය සංකල්පයකි. සදාකාලික පුනරාගමනය යනු විශ්වයේ සෑම සිදුවීමක්ම අසංඛ්‍යාත වාර ගණනක් නැවත සිදු වන බවට වූ ධර්මයකි. (පයිතගරස්, සංඛ්‍යා යනු අවසාන යථාර්ථය බව විශ්වාස කරන අතර, සෑම දෙයක්ම නැවත සිදුවනු ඇතැයි කියා සිටියි. පූර්ව සොක්‍රටික්වරුන් වන ඇනක්සිමැන්ඩර් සහ  එම්පෙඩොක්ලීස් ද  පුනරාවර්තනය පිලිබඳ අදහස් පළ කලෝය​. ප්ලේටෝ සහ පයිතගරස් හරහා ස්ටොයික්වරු විශ්වය චක්‍රීය ගතිකයක් ගන්නා බව කීහ.​රෝමානු ස්ටොයික් සෙනෙකා (ක්‍රි.ව. 65) ලුසිලියස්ට මෙසේ පවසයි: “අපගේ ඇස්වලින් අතුරුදහන් වන දෑ හුදෙක් ස්වභාවික ලෝකයේ ගබඩා කර ඇත: ඒවා නැති වී යයි, නමුත් ඒවා විනාශ වන්නේ නැත… නැවත ඒ දවස පැමිණෙනු ඇත).

සදාකාලික පුනරාවර්තනය යනු, කාලයෙහි අනන්ත ස්වභාවය අනුව, සිදු වූ හෝ සිදුවනු ඇති සෑම සිදුවීමක්ම නැවත නැවතත් සිදු වන බව අදහසයි.  නීට්‍ෂේට අනුව, සදාකාලික පුනරාවර්තනයට ඇඟවුම් කිහිපයක් ඇත. පළමුව, එය නිමක් නැතිව පුනරාවර්තනය වන බැවින් සෑම මොහොතක්ම අසීමිත ලෙස වැදගත් වේ. එමනිසා, අප ගන්නා සෑම ක්‍රියාවක්ම සහ තීරණයක්ම අපගේ ජීවිතයට සහ අප අවට ලෝකයට සදාකාලික බලපෑමක් ඇති කරයි. දෙවනුව, එය යෝජනා කරන්නේ අප ජීවිතය සම්පූර්ණයෙන්ම සහ වෙන් කිරීමකින් තොරව වැළඳ ගත යුතු බවයි, මන්ද අපට එය නැවත නැවත පණ ගැන්වීමට බල කෙරෙනු ඇත. අවසාන වශයෙන්, එයින් ඇඟවෙන්නේ අප අපගේම ජීවිතයේ  නිර්මාපකයන් වන බැවින් අපගේ ඉරණමට අවසානයේ වගකිව යුත්තේ අප බවයි. සදාකාලික පුනරාවර්තනය අතීතය සහ අනාගතය තනි සාරය බවට ඒකාබද්ධ කරයි.

සදාකාලික පුනරාවර්තනය පිළිබඳ අදහස සදාකාලික මරණින් මතු ජීවිතයක් ඇතැයි යෝජනා නොකරයි.  සදාකාලික පුනරාවර්තනය යනු ඕනෑම නිරපේක්ෂ ආරම්භයක්, ඕනෑම මැවිල්ලක් සහ ඕනෑම දෙවියෙකු ප්‍රතික්ෂේප කිරීමය. බලයට ඇති කැමැත්ත යනු අඛණ්ඩව සිටීමේ සහ උත්සාහයේ ගතික බලවේගයකි.  බලයට ඇති කැමැත්ත සදාකාලික සංවර්ධනයක් සහ සදාකාලික පුනරාවර්තනය සදාකාලික සමානකමක් සංකේතවත් කරයි.   ඇතැමුන් තර්ක කරන්නේ නීට්‍ෂේ  විසින් සදාකාලික පුනරාවර්තනය පාරභෞතික සත්‍යයක් ලෙස ස්ථානගත කරන බවයි. එසේම නීට්‍ෂේ හෙරක්ලිටියානු මතයන් වෙනත් ආකාරයකින් කියා සිටින බවයි. (හෙරක්ලිටස් පවසන්නේ ඔබට එකම ගඟකට දෙවරක් පා තැබිය නොහැකි බවයි).   

නීට්‍ෂේ මිනිස් ජීවිතයේ සාරධර්මවල මූලාරම්භය සහ ක්‍රියාකාරිත්වය කෙරෙහි අවධානය යොමු කළේය. නීට්‍ෂේගේ දෘෂ්ටිකෝණයට අනුව මිනිසා රික්තයකින් වටවී ඇත. ඔහු   ජීවත් වෙන්නේ හිස්, තේරුමක් නොමැති  විශ්වයකය​. ඔහු සදාකාලික පුනරාවර්තනය පිළිබඳ චින්තන අත්හදා බැලීම භාවිතා කරන්නේ පුද්ගලයෙකු යථාර්ථවාදී ජීවිතයක් ගත කරන්නේද නැද්ද යන්න මැන බැලීම සඳහා මාර්ගයක් ලෙසට ය.

ජීවිතය එක්තරා ආකාරයකට සිසිෆස්ගේ පුනරාවර්තනය සිහි ගන්වයි. ඇල්බෙයා කැමූ ඔහුගේ Myth of Sisyphus (1942) හි මනුෂ්‍ය තත්ත්‍වය සංසන්දනය කරන්නේ සිසිෆස්ගේ දුක්ඛිත තත්වයටය​. කන්දක් උඩට ගලක් තල්ලු කිරීමේ එකම අර්ථ විරහිත කාර්‍යය සදහටම පුනරුච්චාරණය කිරීමේ දඞුවමට ලක්වූ සිසිෆස් සම්පූර්ණයෙන්ම බලාපොරොත්තු රහිත තත්වයක සිටියද සිසිෆස්ට තවමත් සතුටු විය හැකිය. වර්ජිල්ගේ වචනයන් ගෙන් කියහොත් "විනාශ වූවන් සඳහා ඇති එකම බලාපොරොත්තුව කිසිසේත්ම බලාපොරොත්තුවක් නොවේ."

නීට්‍ෂේගේ දර්ශනය නිදහස, ක්‍රියාව සහ කැමැත්ත පිළිබඳ ප්‍රශ්න ගැන සැලකිලිමත් වේ. ලෝකය යනු ගතික බලවේගයන්ගේ සදාකාලික නාට්‍යයකි.  ලෝකය නැවත නැවතත් සිදුවන චක්‍රයකි. ලෝකය පුනරාවර්තනය වේ. සදාකාලික නැවත පැමිණීමේ මූලධර්මය  සරතුස්‍රා ගේ මූලික චින්තනයයි. සරතුස්‍රා මෙසේ පවසයි;   "The greatest weight? What if some day or night a demon was to steal after you into your loneliest loneliness and say: This life as you now live it and have it, you will have to live once more and innumerable times more; and there will be nothing new in it, but every pain and every joy and every thought and sigh and everything unutterably small or great in your life will have to return to you, all in the same succession and sequence. "  (Thus Spoke Zarathustra   by Friedrich Nietzsche)

සදාකාලික පුනරාවර්තනය පිළිබඳ සංකල්පය වඩාත් හොඳින් වටහා ගත හැක්කේ සාම්ප්‍රදායික බටහිර පාරභෞතික විද්‍යාව (Metaphysics) නීට්‍ෂේ විසින් ප්‍රතික්‍ෂේප කිරීමේ සන්දර්භය තුළ ය. සදාකාලික, නොවෙනස්වන සහ පරිපූර්ණ යථාර්ථයක් පිළිබඳ අදහස මිනිසුන්ට තම ජීවිතය සම්පූර්ණයෙන් වැලඳ ගැනීමට බාධා කරන මුළාවක් බව ඔහු විශ්වාස කළේය. ඒ වෙනුවට ඔහු තර්ක කළේ ලෝකය නිරන්තරයෙන් වෙනස් වන බවත්, පැවැත්මට ආවේණික අර්ථයක් හෝ අරමුණක් නොමැති බවත් ය​. එය සිසිෆස්ගේ පුනරාවර්තනය මෙනි. නීට්‍ෂේගේ සදාකාලික පුනරාවර්තනය දෙවියන් ගේ මරණයට ප්‍රතිචාරයකි. ජීවිතය තහවුරු කිරීම යනු කෙනෙකුගේ ජීවිතය සදාකාලිකව පුනරාවර්තනය වේ.

නීට්‍ෂේ මරණයෙන් පසු සත්‍ය වශයෙන්ම සිදුවන්නේ කුමක්ද යන්න පිළිබඳ තර්කයක් ඉදිරිපත් නොකරයි. මිනිසුන්  ඔවුන්ගේ ජීවිත ආඛ්‍යානයෙන් ඉවත් කිරීමට නැඹුරු වන පොදු ක්‍රමයකට නීට්‍ෂේ විරුද්ධ වේ. මිනිසුන්ට තම ජීවිතයේ අරුත තීරණය කිරීම සඳහා අර්ථවත් මූලාශ්‍ර දෙස බැලිය නොහැකි ලෙස ආගම් විසින් මිනිසාව නොමඟ යවා තිබේ. දෙවියන්ගේ මරණය ශුන්‍යවාදී නොවේ. එය මිනිසාට අර්ථයක් නිර්මාණය කිරීමේ හැකියාවෙන් මිනිසා සවිබල ගන්වයි.  

නීට්‍ෂේගේ සැලකිල්ල වන්නේ ජීවිතය සහ පැවැත්ම තහවුරු කිරීම ය​. නීට්‍ෂේ සදාකාලික නැවත පැමිණීම සාම්ප්‍රදායික අර්ථයෙන් සත්‍යයක් ලෙස නොව එය මෙහෙයවන මිථ්‍යාවක් ලෙස සලකයි. එය දෙවියන්ගේ මරණය වන ශුන්‍යවාදයෙන් මනුෂ්‍ය වර්ගයා ගලවා ගැනීමට නිර්මාණය කර ඇති මිථ්‍යාවකි. චින්තනයේ. සෑම සංස්කෘතියක්ම මිථ්‍යාවකින් තොරව නිර්මාණශීලීත්වයේ බලය නැති කර ගනු ඇතැයි කියා නීට්‍ෂේ කීවේය​. ඔහු සත්‍යයේ වාස්තවිකත්වයට වඩා සත්‍යයේ නිර්මාණශීලීත්වය පිලිබඳව සැලකිලිමත් විය​. සදාකාලික නැවත පැමිණීමේ සත්‍යය නම් ස්වයං අභ්‍යන්තරයයි. අපි සෑම විටම සදාකාලික චක්‍රයක් තුළ ගමන් කරමු කියා ඔහු කීවේය. සදාකාලික නැවත පැමිණීමේ අත්‍යවශ්‍ය ලක්‍ෂණයක් ලෙස, බලයට ඇති කැමැත්ත ඔහු පෙන්වා දෙයි. සමස්තයක් වශයෙන් ගත් කල, සදාකාලික පුනරාවර්තනය පිළිබඳ මූලධර්මය යනු පාරභෞතිකය ප්‍රතිස්ථාපනය කිරීමට නීට්‍ෂේගේ උත්සාහයයි. නීට්‍ෂේ සිතන පරිදි  ඔහුගේ සදාකාලික පුනරාවර්තනය පිලිබඳ සංකල්පය ජීවිතයට අර්ථය සහ වටිනාකම නැවත ලබා දෙයි.  නීට්‍ෂේ කියා සිටින්නේ සදාකාලික පුනරාවර්තනය ජීවිතයට පිලිගැනීමට  පදනම සපයන බවයි. බලයට ඇති කැමැත්ත සහ සුපිරි මිනිසා  සදාකාලික පුනරාවර්තනයේ ප්‍රතිවිපාක ලෙස සැලකිය හැකිය.

ශක්තිය සහ පදාර්ථය කාලයත් සමඟ පරිණාමය වන විට පැවැත්ම අසීමිත චක්‍රයක් තුළ පුනරාවර්තනය වන න්‍යාය නීට්‍ෂේ පිලිගත්තේය. ඔහු සදාකාලික පුනරාවර්තනය ප්‍රීතිමත් සත්‍යයක් බව ප්‍රකාශ කරයි. එය ජීවිතය උපරිමයෙන් ජීවත් වන පුද්ගලයෙකු  විසින් වැලඳ ගත යුතුය.   පුනරාවර්තනය යනු අකාලික වීම, එනම්, සෑම මොහොතකම තම ජීවිතය වර්තමාන සම්පූර්ණත්වය ලෙස අත්විඳීමයි.

References

1.  Anderson, R. L. (2005).. “Nietzsche on Truth, Illusion, and Redemption.” European Journal of Philosophy 13, no. 2 : 185-225. 
2.  Lanier, R. (2005). “Nietzsche on Truth, Illusion, and Redemption.” European Journal of Philosophy 13, no. 2 (185-225). 
3.  Lampert, L (1986). "Nietzsche's Teaching: An Interpretation of Thus Spoke Zarathustra." New Haven CT: Yale University Press.
4.  Pearson, K. A. (2006).  "A Companion to Nietzsche." London UK: Blackwell Publishing Ltd.
5.  Stine, H. (2020.) Nietzsche’s eternal return and the Question of hope, Studia Theologica - Nordic Journal of Theology, 74:2, 139-158.
6. Strong, T.B.(2000). "Friedrich Nietzsche and the Politics of Transfiguration." Expanded ed. Urbana IL: University of Illinois Press.