ආගම් පිළිබඳව නීට්‍ෂේගේ ස්ථාවරය

වෛද්‍ය රුවන් එම් ජයතුංග 

ෆ්‍රෙඩ්‍රික් විල්හෙල්ම් නීට්‍ෂේ උපත ලබන්නේ 1844 ඔක්තෝම්බර් 15 වන දින ජර්මනියේදීය​. දේවගැතිවරයෙකු වූ ඔහුගේ පියාගේ මරණය මෙන්ම සොහොයුරෙකුගේ මරණය දුටු කුඩා නීට්‍ෂේ ඛේදවාචකයන් තුලින් ජීවිතය පසක් කලේය. මෙම ඛේදවාචකයන් නිසා ඔහු කුඩා කල සිට ඇළුම් කල ක්‍රිස්තු ධර්මයෙන් ඈත් විය.  ඔහුගේ පියාගේ ඇදහිල්ල ප්‍රතික්ෂේප කරමින්, නීට්ෂේ ක්‍රිස්තියානි ධර්මයට එරෙහිව ජීවිත කාලය පුරාම කැරලිකරුවෙකු බවට පත්විය. ඔහුගේ මානසික කම්පනය ඔහුව ඊනියා ප්‍රති-ක්‍රිස්තුස් (anti Christ) බවට පරිවර්තනය කළේය.  

නීට්ෂේ පවසන්නේ දෙවියන් මිය ගොස් ඇති බවත් ආගම අවලංගු බවත්ය. මිනිසා ආගමික ජීවියෙකු වීම පිලිබඳව ඔහු නොසතුටට පත් විය. ආගමික විශ්වාසයන් මිනිසුන් බිය ගන්වමින් එම බිය තුල ජීවත් වීමට සලස්වන බව ඔහු කීවේය​. ඔහු ආගමික හා සදාචාරාත්මක විශ්වාසයන් පිළිබඳ සියලු න්‍යායන් ප්‍රතික්‍ෂේප කළේය. නීට්‍ෂේ ආගම දුටුවේ "ජීවිතයේ විස්තීරණ ශක්තීන්" සිඳී යවන  ජීවිතයේ හැකිලීමක් ලෙසය. 

මීට වසර 2,000කට 5,000කට පමණ පෙර සුමේරියානුවන්, යුදෙව්වන්, ඊජිප්තුවරුන්, ඇසිරියානුවන්, ඇස්ටෙක්වරුන්, මායාවරුන්, ඉන්කාවරුන්, ඉන්දියානුවන්, ග්‍රීකවරුන්, රෝමවරුන් ආදීන්ගෙන් දෙවියන් යන සංකල්පය ලොවට බිහි විය. දෙවියන් මානව අවශ්‍යතාවක් සහ මානව විද්‍යාත්මක සංසිද්ධියක් ලෙස රැඳී ඇති බව පෙනේ. ජීවියෙකු නොවන එක් දෙවියෙකු, ආබ්‍රහමික් ආගම්වල (එනම් යුදෙව් ආගම, ක්‍රිස්තියානි ධර්මය සහ ඉස්ලාම්) දෙවියන්ට අනන්‍ය වේ. 16 වන සියවසේ සිට 19 වන සියවස දක්වා කාලය බුද්ධියේ යුගය බවට පත් වූ අතර, තර්කය දෙවියන්ගේ දූතයා ලෙස සැලකේ. ප්‍රතිසංස්කරණයෙන්  (Reformation) පසු දේවවාදය යුරෝපයේ බුද්ධිමතුන්ගේ ආගම බවට පත් විය.  භෞතික නීති මත පදනම් වූ ස්වභාවධර්මය තර්කානුකූලව ඔවුන්ව දෙවියන් වහන්සේ වෙතට ගෙන යා හැකි බව දේවවාදීන් විශ්වාස කළහ.

ප්‍රබුද්ධ යුගයේ දී, Spinoza, Leibnitz, Descartes, Kant, Locke, Rousseau සහ වෙනත් ශ්‍රේෂ්ඨ බටහිර දාර්ශනිකයන් ක්‍රිස්තියානි ධර්මයේ අධ්‍යාත්මික අංගයන් ඉක්මවා ගිය නමුත් ඔවුන්ට දෙවියන් වහන්සේගේ සෙවනැල්ලෙන් ගැලවීමට නොහැකි විය. එබැවින් ඔවුහු දේව සංකල්පය ඔවුන්ගේ දර්ශනවල රඳවා ගත්හ.එහෙත් නීට්‍ෂේ නිර්භයව දේව සංකල්පයේ කුළුණු වලට පහර දුන්නේය​. 

නීට්‍ෂේගේ ග්‍රන්ථයක් වූ The Gay Science (1882) හි නීට්ෂේ දෙවියන්ගේ මරණය ප්‍රකාශ කළේය. (දෙවියන්ගේ මරණය යනු ජර්මානු දාර්ශනික ෆ්‍රෙඩ්‍රික් නීට්‍ෂේ විසින් කරන ලද ප්‍රකාශයක් වූවද එය මුලින්ම කියන ලද්දේ ආතර් ෂොපෙන්හෝවර් විසිනි). නීට්ෂේ පවසන්නේ දෙවියන්" යනු මිනිසුන් විසින් නිර්මාණය කරන ලද ප්‍රබන්ධයක් බවයි.  මේ අනුව, දෙවියන්  සිටින බව විශ්වාස කිරීමට ප්‍රබල හේතුවක් නොමැති විට දෙවියන්  මිය ගොසිනි. එය නීට්‍ෂේ ගේ තර්කයයි. නීට්‍ෂේට අනුව, දෙවියන් පිළිබඳ අදහස නිර්මාණය කර ඇත්තේ  පුලුල්ව පැතිරුනු මානව දුක් වේදනාවන්ට සාවද්‍ය අර්ථ කථන දෙමින්  ඒවා විවාදයකින් තොරව පිළිගැනීම සඳහාය​.  

නීට්‍ෂේගේ චින්තනයේ දී දෙවියන්ගේ මරණය මූලික වශයෙන් පාරභෞතික සිදුවීමකි. දෙවියන් ගේ මරණයෙන් පසු නිශ්චිතවම යථාර්ථය පිළිබඳ පාරභෞතික අවබෝධයේ මූලාශ්‍රය තවදුරටත් නොපවතියි.  දෙවියන්  මිය ගිය යන්නෙන් අදහස් කරන්නේ අධි සංවේදී ලෝකය තවදුරටත් බලයෙන් තොර බවයි. දෙවියන් වහන්සේගේ මරණය ප්ලේටෝනික් කිතුනුවාගේ බිඳ වැටීමයි.

නීට්‍ෂේට අනුව The Gay Science සීමිත පාඨක පිරිසක් සඳහා ලියන ලද්දකි. එහි  දැනුමේ ඉතිහාසයේ මූලාරම්භය ප්‍රශ්න කරන කොටස් පහකින් යුත් කාව්‍ය ග්‍රන්ථයක් සහ පුරාවෘත්ත 383 ක එකතුවකි. එහි ආයතනික ආගම් සහ එහි පූජක පන්තිය විවේචනයට ලක් කරයි. ඔහු පූජකයාව හඳුන්වන්නේ ජීවිතය විෂ කරන්නෙකු ලෙසටය. මෙම කෘතිය පුද්ගලයා සහ ඔහුගේ  නිර්මාණාත්මක බලය සමරන කෘතියකි.  නීට්‍ෂේ තර්ක කරන්නේ පුද්ගලයා බාහිර අධිකාරියේ මූලාශ්‍ර මත රඳා නොසිට තමන්ගේම ඉරණම වැලඳගෙන තමන්ගේම වටිනාකම් නිර්මාණය කළ යුතු බවයි.  ජීවිතය පසුතැවිලි වීමට සහ පසුතැවිලි වීමට අවශ්‍ය දෙයක් ලෙස බැලීමේ අවශ්‍යතාවක් නොමැත​. නීට්‍ෂේට අනුව  ජීවිතය රණ භූමියකි. මිනිසා පරාජයට පත් කරන "ආගම" වෙනුවට දර්ශනය, කලාව, සංගීතය, සාහිත්‍යය, රංග කලාව සහ මානව ශාස්ත්‍රයේ අනෙකුත් කොටස් වල වැදගත්කම ඔහු දුටුවේය​. 

නීට්‍ෂේ පෙන්වා දෙන පරිදි යුදෙව්-ක්‍රිස්තියානි  දෙවියන්ව ඉදිරියට ගෙන ආ පුරාණ ඊශ්‍රායෙල්වරු ජීවත් වූයේ බිහිසුණු තත්වයන් යටතේ ය: පරම්පරා ගණනාවක් තිස්සේ ඔවුන් වහල්භාවයට, පහර දීමට සහ මරා දැමීමට ලක් කරන ලදි . එවන් දැවැන්ත පීඩන යටතේ, ඔවුන් දුක් වේදනා පැහැදිලි කිරීමට යම් හේතුවක් සොයා ගැනීම සහ දුක් වේදනාවලට වගකිව යුතු අයට දඬුවම් කරනු ඇතැයි අපේක්‍ෂා කිරීම ඉතා සාධාරණ ය.   ක්‍රිස්තියානි ආගම මුල් කාලයේ වැළඳ ගත්තේ රෝම අධිරාජ්‍යයේ අධිකාරියට යටත් වූ යුදෙව්වන් වෙති. ඉන් පසු රෝම වහලුන් ක්‍රිස්තියානි ආගම වැළඳ ගත්තෝය​. ක්‍රිස්තියානි ආගම බලවත් වංශවත් පුද්ගලයාගේ ආගමක් නොවූ බවත් එය වහලුන් ගේ දහමක් ලෙස ගොඩ නැගුනු බවත් නීට්‍ෂේ පෙන්වා දෙයි. ක්‍රිස්තියානිය පුරා ඇත්තේ වහලුන් ගේ සදාචාරය බව හෙතෙම පවසයි.  තම පීඩකයාට පෙරළා පහර දීමට අසමත් වූ යුදෙව්වෝ සහ වහළුන් ක්‍රිස්තියානි ඉගැන්වීම් වැළඳ ගත්හ.  ක්‍රිස්තියානි ධර්මයේ තිබෙන අවිහිංසාව , පහර දෙන්නාට මෛත්‍රී කිරීම යනදිය වනාදී දුබලයා ගේ මෙවලම් වෙති.    

ක්‍රිස්තියානි ධර්මය පෘථිවියේ ජීවිතයට වඩා මරණයෙන් පසු ජීවිතයට වැඩි වටිනාකමක් දෙන බව පවසන නීට්‍ෂේ  මරණින් මතු ජීවිතය කෙරෙහි අවධානය යොමු කිරීම ජීව විරෝධී බව කියයි. මෙය වර්තමාන  ජීවිතයේ පීඩිත බවින් පෙළන දුක්ඛිතයාට දෙන තාවකාලික සහනයකි. එමගින් දුක්ඛිතයා තම වර්තමාන ජීවිතය අත හැර මරණින් මතු සදාකාලික ජීවිතයක් අපේක්‍ෂාවෙන් තවත් දුක් විඳ මිය යති.  

දුක්ඛිතයාට (වහලාට) දෙවියන් පිළිබඳ අදහස වර්තමාන දිවියේ කිසිදාක සමු නොවන බලාපොරොත්තුවකි. දුක්ඛිතයාගේ විඳවීම සමනය කිරීම සඳහා දෙවියන් පිළිබඳ විශ්වාසය  විශාල කාර්‍යභාරයක් ඉටු කරයි. අඳුරු ලෝකයක ආලෝකය සැපයීම සඳහා දෙවියන් පිළිබඳ අදහස මතු වේ. අතීතයේ සිට අද දක්වා බොහෝ මිනිසුන් දරුණු ඛේදවාචක සිදු වූ විට දෙවියන් වෙත හැරේ. දෙවියන්  යනු දුක සමනය කිරීමට, කම්පන ලිහිල් කිරීමට සහ දුක් වේදනා හමුවේ මිත්‍රත්වය සැපයීම සඳහා නිර්මාණය කරන ලද මනෝවිද්‍යාත්මක ප්‍රබන්ධයකි.

නීට්‍ෂේ සිතන්නේ දෙවියන්  කෙරෙහි ඇති විශ්වාසය මානව වර්ගයාගේ විශිෂ්ටත්වය බැඳ තබන බවයි. යුදෙව්-ක්‍රිස්තියානි සම්ප්‍රදාය පරාර්ථකාමීත්වය, නිහතමානීකම සහ දුර්වලකම අගය කරන අතර පෘථිවියේ සිටින සෑම කෙනෙකුම එවැනි වටිනාකම් වැලඳ ගත යුතු හෝ සදාකාලික ප්‍රතිවිපාක විඳිය යුතු යැයි ඉල්ලා සිටී. දෙවියන්  කෙරෙහි ඇදහිල්ල ඇත්ත වශයෙන්ම දුර්වලකමට දිරිගැන්වීමකි. සැබෑ මිනිස් ශක්තිය මොට කිරීමකි. 

නීට්‍ෂේ යනු අදේවවාදියෙකු පමණක් නොවේ. ඔහු දේවවාදයට විරුද්ධවූවෙකි. අදේවවාදියෙකු වූ  නීට්ෂේ  විශ්වයේ සියලු සදාචාරය, වටිනාකම හෝ පිළිවෙල සඳහා මූලාශ්‍රය ලෙස යුරෝපයට තවදුරටත් දෙවියන් අවශ්‍ය නොවන බව කීවේය. ක්‍රිස්තියානි ධර්මය ජීවිතය ප්‍රතික්‍ෂේප කරන බලවේගයක් ලෙස ඔහු දුටුවේය. නීට්ෂේ  තර්ක කළේ විද්‍යාවේ දියුණුව සහ ලෞකික ලෝකයක් බිහිවීම ක්‍රිස්තියානි ධර්මයේ මරණයට හේතු වන බවයි.  ඔහු තමන් ක්‍රිස්තියානි ආගමික සදාචාර පරමාදර්ශ අහෝසි කිරීම, මාර්ගය සකස් කිරීම වෙනුවෙන් පෙනී සිටින බව කීවේය.  

නීට්‍ෂේ පැහැදිලි කරන පරිදි, මිනිසුන්ට තම ජීවිතය විඳදරා ගැනීමට උපකාර වන පිළිවෙලක් ආගම විසින් පෙන්වා දුන්නේය.  එහෙත් එය මිනිසා විසින් මිනිසා රවටා ගන්නා රැවටිලිකාර මාර්ගයකි. දෙවියන් අහෝසි කිරීම මගින් ඔහු  මිනිසුන්ට "ලෝකයේ සම්පූර්ණ ස්වභාවය ... සදාකාලික අවුල් ජාලය" තුළ දැකීමට ඉඩ දුන්නේය. එක්තරා ආකාරයකට එය කුරිරු ක්‍රියාවකි. රැවටිලිකාර නිර්වින්දනයක සිටින මිනිසා අවදි කොට ඔහුගේ භයානක සහ දුක්ඛිත තත්වය පෙන්වා දීම කෘරය​. එයින් මිනිසා බියෙන් ත්‍රස්තව තැති ගන්නේය​. 

1882 දී තම   Beyond Good and Evil කෘතියේ නීට්‍ෂේ මෙලෙස ලියුවේය​; .... "දෙවියන්ගේ අගතීන් - සර්පයා  (සාතන්) පවසයි. නමුත් සර්පයා ද දෙවියන් වහන්සේට අගතියක් විය. ....

නීට්ෂේ , දෙවියන් සහ යක්‍ෂයා (සාතන්)  යන අන්ත දෙකම ප්‍රතික්‍ෂේප කරයි.  නීට්‍ෂේ යේසුස්ව හඳුන්වන්නේ “නිදහස් ආත්මයක් ලෙසටය. නිදහස් ආත්මය සඳහා ඔහු (Freigeisterei) යන වචනය භාවිතා කලේය​. නීට්‍ෂේ ක්‍රිස්තුස්ව ප්‍රතික්‍ෂේප කළේ විශ්වීය සමාව ලබා දෙන දෙවියන් කෙනෙකු පිලිබඳව විශ්වාස කළ නොහැකි වූ බැවිනි. මිනිසා මවන ලද්දේ හෝ මහ පොළවේ ඇති වූයේ දෙවියන් වහන්සේගේ අනුරුවට සමපාත වන ලෙස නොවේ. පරිනාමවාදය අනුව මිනිසා කාලානුරූපීව වර්ධනය වූයේ වානරයන්  හරහාය​. මේ අනුව මිනිසා ගේ ආදිමයා දෙවියන් වහන්සේ නොව වානරයාය​.    

මනුෂ්‍යත්වයට නිදහස් විය හැක්කේ දිව්‍යමය අදහස ප්‍රතික්‍ෂේප කළහොත් පමණක් බව  ඔහු දැඩි ලෙස විශ්වාස කලේය. ක්‍රිස්තියානි ධර්මයට එරෙහිව නීට්‍ෂේගේ චෝදනාව  වූයේ එය මිනිසුන් පහත් කර තැබීමයි. එසේම ක්‍රිස්තියානි ආගම රෝම යුගයේදී   වහලුන් ගේ  ආගමක් ලෙස ඔහු හැඳින්වීය. “ඕනෑම දුෂ්ටකමකට වඩා හානිකර වන්නේ කුමක්ද?— දුර්වලයන් සඳහා ප්‍රායෝගික අනුකම්පාව බව ඔහු කීවේය. ආගම මිනිසාගේ මානව නිදහස, නිර්මාණශීලිත්වය සහ විභවයන් යටපත් කරන අතර ඔහු ඇදහිල්ලෙන් යැපෙන්නෙක්  බවට පත් කරයි. ක්‍රිස්තියානි සදාචාරය මිනිසාට තම  ජීවිතයේ අභියෝග හමුවේ දුර්වල සහ අසරණ ලෙස පෙනී සිටීමට සලස්වන බව ඔහුගේ අදහස විය. ඔහුගේ අදහස් බයිබලානුකුල ප්‍රේමයේ සහ ආත්ම පරිත්‍යාගයේ ප්‍රතිවිරෝධතාවක් බවට පත් කරයි. ක්‍රිස්තුස් පිලිබඳව කතා කරමින් නීට්‍ෂේ මෙසේ කීවේය​. "ඇත්ත වශයෙන්ම, එක් කිතුනුවකු පමණක් සිටි අතර, ඔහු කුරුසිය මත මිය ගියේය"  

තවද  ඔහු මෙසේ ලිවීය : ........අපි දෙවියන් වහන්සේ ඉදිරියෙහි සමානව සිටිමු, නමුත් දෙවියන් වහන්සේ මිය ගොස් සහ ඇදහිය නොහැකි වී ඇති බැවින්, සමානාත්මතාවය පිළිබඳ විශ්වාසය තාර්කික පුද්ගලයෙකුට සිදු  කළ නොහැකි දෙයක් බවට පත්ව ඇත. ක්‍රිස්තියානි   චින්තනය අනුව අන්‍යන්ට ප්‍රේම කිරීමට පෙර පෙර දෙවියන් වහන්සේට ප්‍රේම කිරීම අවශ්‍ය ය.  දෙවියන් වහන්සේ අපගේ සෙනෙහස තුළට එන්නත් කිරීමෙන්, අප ක්‍ෂණික සහ ස්වභාවික සම්මතය යටපත් කරගන්නෙමු......

ඇදහිලි ක්‍රම ප්‍රතික්‍ෂේප කිරීමේදී ඔහු විශ්වාස කළේ මානව වර්ගයාගේ අනාගත සංවර්ධනය සඳහා සමාජ හා දේශපාලන ආයතන සම්බන්ධයෙන් පවතින සියලුම හර පද්ධතීන් විනාශ කළ යුතු බවයි.  සතුට කරා මිනිසුන්ව ගෙන යනු ඇත්තේ මිනිසුන්ගේ කැමැත්ත සහ ඔවුන්ගේ ස්වභාවික ආත්මය බව  හෙතෙම කීය. අදේවවාදී චින්තකයින් අතර නීට්‍ෂේ අද්විතීය චරිතයකි. ඇදහිල්ල මිනිසාගේ මනස පීඩාවට පත් කරන පැහැදිලි ස්නායු රෝගයක් ලෙස ඔහු සැලකීය. ඔහු මෙසේ ප්‍රකාශ කරයි: “පෘථිවියේ කොතැනක හෝ ආගමික ස්නායු රෝගය ඇති වූ විට එය භයානක ආහාර අවශ්‍යතා තුනකට බැඳී ඇති බව අපට පෙනී යයි: හුදෙකලාව, නිරාහාරව සිටීම සහ ලිංගික වැළකී සිටීමයි. ඔහුගේ විවේචන ක්‍රිස්තියානි ආගම ඇතුළු අනෙකුත් බොහෝ දේවවාදී අගම් වලට වලංගුය​. 

දෙවියන් පිළිබඳ අදහස මිනිස් මනසෙහි නිර්මාණාත්මක හැකියාවන් පිළිබඳ සාක්‍ෂියක් ලෙස ක්‍රියා කරන ආකාරය නීට්‍ෂේ හඳුනා ගනී. ක්‍රිස්තියානි ආගම පුද්ගලයාව සදාකාලික ස්වයං-අවමානයකට ලක් කොට අනුකම්පා සහගත මරණ සංස්කෘතියක් වැලඳ ගැනීමට  යොමු කරන බව නීට්‍ෂේ පැවසීය.   ක්‍රිස්තියානි සදාචාරය, සාධාරණත්වය සහ ප්‍රගතිය යන පරමාදර්ශයට එරෙහිව, නීට්ෂේ ප්‍රතිවිරුද්ධ පරමාදර්ශය ඉදිරිපත් කරයි. නීට්‍ෂේ දකින පරිදි, මරණින් පසු පාරාදීසයට ප්‍රවේශ වීමට  කැමති  පුද්ගලයෝ තමන් ගේ වර්තමාන ජීවිතය පිළිබඳ ඔවුන්ගේ බලාපොරොත්තු සුන්වීම ප්‍රකාශ කරති.  

ක්‍රිස්තියානි සදාචාරයෙන් දේශනා කරන ලද අවංකකම, ඉවසීම, කරුණාව සහ ප්‍රේමය යන ගුණාංග මිනිසා දුර්වල කර ජීවිතයේ අභියෝග හමුවේ ඔහුව අසරණ කර ඇත යන්න ඔහුගේ අදහස විය. ක්‍රිස්තියානිය වහල් මානසිකත්වය උත්තේජනය කරයි. වහල් මානසිකත්වය සංස්කෘතියේ මරණය බව  නීට්‍ෂේ කීවේය. නීට්‍ෂේ ක්‍රිස්තියානි දෙවියන්ව ප්‍රතික්‍ෂේප කරයි. ඔහු 'ආගම් විරෝධියෙකු නොවේ. ඔහු ආගම් හි සතුරෙකු ලෙස නොව ආගමික ප්‍රතිසංස්කරණවාදියෙකු ලෙස සැලකිය යුතුය. ඇතැම් අවස්ථා වලදී ඔහු තමන් ආගමික චින්තකයෙකු ලෙස හඳුන්වා දෙයි. නීට්‍ෂේට නව ඇදහිල්ලක් අවශ්‍ය වේ.  ඔහුට අවශ්‍ය වන්නේ වඩා නිදහස්  මිනිසුන් නිෂ්පාදනය කිරීමටය​.  

නීට්‍ෂේ  Zarathustra (1883) හි "දෙවියන් මියගොස් ඇත" යනුවෙන් ප්‍රකාශ කළ අතර, සදාචාරයේ අත්තිවාරම් හෙලිදරව් කිරීමට සහ විසංයෝජනය කිරීමට උත්සාහ කරන අතරම, අතිශය විවාදාත්මක Antichrist (1895) ලිවීය. 

1895 දී නීට්‍ෂේ විසින් ප්‍රකාශයට පත් කරනු ලැබු  The Antichrist  ග්‍රන්ථය හරහා ඔහු ආගම්-සම්ප්‍රදායික ආචාර ධර්ම විවේචනය කරයි. අන්ත ක්‍රිස්තුස් පිළිබඳ ක්‍රිස්තියානි සංකල්පය යුදෙව් සම්ප්‍රදායන්ගෙන්, විශේෂයෙන් හෙබ්‍රෙව් බයිබලයේ දානියෙල් පොතෙන් උපුටා ගන්නා ලද්දකි. Johann Wolfgang von Goetheගේ අදහස් වලින් නීට්ෂේ දැඩි ලෙස බලපෑ අතර ගොතේගේ සුප්‍රසිද්ධ නාට්‍යයේ ප්‍රධාන චරිතය වන ෆවුස්ට්  ලෝකයේ සියලු දැනුම හා සතුට වෙනුවෙන් තම ආත්මය යක්ෂයාට විකුණයි.  නීට්‍ෂේ  රැල්ෆ් වෝල්ඩෝ එමර්සන්ගේ කෘති හරහා භගවත් ගීතාව පිලිබඳව දැණුවත් විය​. ඔහු හිංදු උපනිෂද් වලින් උපුටා දැක්වීම් කලේය​. 

නීට්ෂේ සිය වැදගත්ම කෘතිය ලෙස සරාතුස්ට්‍රා (Thus Spoke Zarathustra ) සමඟින් The Antichrist  ග්‍රන්ථය සැලකුවේය. ඔහු මෙම කෘති  හැඳින්වූයේ 'පොළොවේ සමාන නැති අර්බුදයක්, හෘද සාක්ෂියේ ගැඹුරුම ගැටුමක්, විශ්වාස කළ හා  ඉල්ලා සිටි, ශුද්ධ වූ සියල්ලට එරෙහිව සංකල්පනය කරන ලද තීරණයක්' යනුවෙනි. නීට්ෂේ විශ්වාස කළේ ක්‍රිස්තියානි දෙවියන් මිනිසාව ඔහුගේ ස්වභාවික සහජ බුද්ධියෙන් ඈත් කර ඇති බවත්, නූතන මිනිසා රෝගාතුරව සිටින බවත්, දිව්‍යමය බලපෑමෙන් මිදෙන තුරු නිදහස හෝ සත්‍යය ලබා ගැනීමට මිනිසාට නොහැකි   බවත්ය.  (කෙසේ නමුත් ජෝන් ඇන්ඩෲ බර්න්ස්ටයින් තර්ක කරන පරිදි, "නීට්ෂේ දෙවියන්ගේ පැවැත්මේ හැකියාව තාර්කිකව නිෂ්ප්‍රභ කිරීමට කිසිවිටෙක උත්සාහ නොකළේය). 

නීට්ෂේ සියලු ආගම් වෙනුවෙන් පෙනී සිටින්නෙකු නොවේ.  නීට්‍ෂේ ක්‍රිස්තියානි ධර්මය සහ බුදුදහම ශුන්‍යවාදී, පරිහානියට පත් වූ ආගම් ලෙස සලකනු ලැබුවද,ඔහු  බුදුදහම වඩාත් යථාර්ථවාදී (realistic) යැයි සලකන්නේ එය වෛෂයික (objective) ගැටලු මතු කරන නිසාත් දෙවියන් පිළිබඳ සංකල්පය භාවිතා නොකරන බැවිනි. බුදුදහම එකම ධනාත්මකවාදී ආගම බව නීට්‍ෂේ විශ්වාස කරයි. බුද්ධාගමේ මූලයන් ඇත්තේ උසස් හා උගත් පන්තියේ මිනිසුන් වන අතර ක්‍රිස්තියානි ධර්මය පහළම පංතියේ ආගම වූ බව නීට්ෂේ ලියයි.

නීට්ෂේ බුදුදහම ගවේෂණය කළ පළමු බටහිර පුරෝගාමීන්ගෙන් කෙනෙකි. නීට්‍ෂේ ප්‍රධාන වශයෙන් බුද්ධාගම අධ්‍යනය කලේ ආතර් ෂොපන්හෝවර් හරහා ය. ෂොපන්හෝවර් ගේ ආචාර ධර්ම අනුන්ගේ දුක් වේදනා කෙරෙහි විශ්වීය අනුකම්පාව මත පදනම් වූ කරුණු  බෞද්ධ ආචාර ධර්ම සමඟ සැසඳිය හැකිය. නීට්‍ෂේ බුද්ධාගම පිළිගත්තේ "ජීවිත-නිෂේධනයේ වඩාත්ම පරිණත ප්‍රකාශනය ලෙසය.  ඔහු ප්‍රකාශ කළේ බුදුදහම ශිෂ්ටාචාරයේ අවසාන, වෙහෙසකර අවධීන් සඳහා වූ ආගමක් බවයි. නීට්‍ෂේගේ අදහස වූයේ මිනිසාට ගැලවීම අවශ්‍ය නම්, ඔහුට තමාවම බේරා ගැනීමට සිදුවනු ඇති බවයි. බුදුදහම මෙම අදහස ප්‍රවර්ධනය කරයි. ලෝකය අනිත්‍ය බව සහ මායාවෙන් සංලක්‍ෂිත බව බුදුදහම සහ නීට්‍ෂේන් දර්ශනය ප්‍රතික්‍ෂේප නොකරයි. ඔහු බුදුදහම අදේවවාදී ආගමක් ලෙස පිළිගත්තේය.   

නීට්‍ෂේ විසින් විස්තර කර ඇති පරිදි ජීවිතයේ ඉලක්කය විය යුත්තේ තමාගේ ආත්ම සොයා ගැනීමයි. සැබෑ පරිණතභාවය යනු තමාගේ අනන්‍යතාවය සොයා ගැනීම හෝ නිර්මාණය කිරීමයි. වරදකාරී හැඟීමෙන් මිදීම මානසික සෞඛ්‍යයට වැදගත් පියවරකි. මානව කේන්ද්‍රීය ආගමක් ලෙස බුදුදහම මෙම අදහස් ප්‍රතික්‍ෂේප නොකරයි. බුදුදහම සහ නීට්‍ෂේන් දර්ශනය මිනිස් තත්ත්වය තුළ හිස් බවක් දුටුවේය. පැවැත්මේ කේන්ඳ්‍රය තුල  ඇත්තේ හිස්බවකි. මෙම රික්තය ජීවිතයේ අනියත ස්වභාවයේ ප්‍රතිඵලයකි. 

නීට්‍ෂේ බෞද්ධ දාර්ශනික නාගර්ජුනගේ (ක්‍රි.ව. 150- 250) ශුන්‍යාතා (Nullity) හෙවත් "හිස්කම" පිළිබඳ සංකල්පය පිළිගත්තේය. "අප දුක් විඳීමට බැඳී සිටිම" නීට්‍ෂේ වරක් ප්‍රකාශ කලේය. නීට්‍ෂේ සහ බෞද්ධයන් යන දෙදෙනාම දුක් වේදනා සහ සතුට වෙන් කළ නොහැකි ලෙස බැඳී ඇති බව සලකති. ඔහු බුදුදහම හා සම්බන්ධ ශුන්‍යවාදය දුටුවේය. නීට්‍ෂේ ප්‍රකාශ කළේ බුද්ධාගමේ ශූන්‍යවාදී” විශ්වාස පද්ධතියක් ඇති බවයි. නීට්‍ෂේට අනුව, බුදුදහම හැඳින්විය හැක්කේ, ක්‍රියාවෙන් සංයමයෙන්, දුක්වලින් මිදී පරම පැවැත්මක් නොමැතිකමට ගමන් කිරීමට ගන්නා උත්සාහයක් ලෙසිනි. එහෙත් නීට්ෂේ සහ ෂොපෙන්හෝවර් යන දෙදෙනාම නිර්වාණය පැවැත්මක් නොමැති බව අර්ථකථනය කරමින් බුදුදහම බෙහෙවින් වරදවා වටහා ගත්හ. 

නීට්‍ෂේගේ බුද්ධාගම පිළිබඳ විග්‍රහයන් ඔහුගේ ෂොපෙන්හෝවර් පිළිබඳ අධ්‍යයනයෙන් පැමිණි අතර නීට්‍ෂේ මෙන්ම ෂොපන්හෝවර් ද බුදුදහම පිළිබඳ සාවද්‍ය අදහස් දැරූ බව කිව යුතුය. අවසන් විග්‍රහයේදී කිව යුත්තේ නීට්‍ෂේ ක්‍රිස්තියානි ධර්මය සහ බුද්ධාගම අශුභවාදී සහ ශුන්‍යවාදී ලෙස බැහැර කළ බවය.

නීට්‍ෂේ විසින් ලියන ලද දාර්ශනික ප්‍රබන්ධ කෘතියක් වන Thus Spoke Zarathustra (1883–1892) හි  අනාගතවක්තෘවරයෙකු විසින් කරන කථනයන් අඩංගුය.  (Zarathustra චරිතය ප්‍රථම වරට නීට්ෂේගේ පෙර පොත වන The Gay Science හි පළ විය). නීට්ෂේ පවසා ඇත්තේ Zarathustra හි කේන්ද්‍රීය අදහස සදාකාලික පුනරාවර්තනය බවයි.  සරාතුස්ත්‍ර කතා කරන්නේ තමා දෙසට යන ගමනේදී තමාව "අභිගත කිරීමේ" අවශ්‍යතාවය ගැන ය   Zarathustra  නම තෝරා ගැනීමෙන්, ඔහුට අවශ්‍ය වූයේ මුල් ආර්ය අනාගතවක්තෘවරයාට අධ්‍යාත්මික-සදාචාර අවධියේ ප්‍රමුඛ ආරම්භක චරිතයක් ලෙස උපහාර දැක්වීමටය. නීට්‍ෂේගේ Zarathustra සහ බෞද්ධ බෝධිසත්ව සංකල්පයේ යම් සමානකම් තිබේ. Zarathustra  තම නිවස සහ  අතහැර කඳුකරයට ගියේය. ඔහු තනිව සිටින කාලය තුළ තෘප්තිය සහ අවබෝධය ලබා ඇත. මෙම කාලය තුළ Zarathustra  ආධ්‍යාත්මික පරිවර්තනයකට ලක් විය.  Zarathustra  ගේ පිළිතුරු, ඔහුව "බුද්ධාගමේ ඇති සමහර මූලික මූලධර්මවලට ඉතා සමීප" කළේය. 

සරතුස්‍රා “නූතන මිනිසාගේ මරණය සහ පැමිණීම නිවේදනය කළේය.  සරතුස්ත්‍රාට සවන් දුන් මිනිසුන් ජීවත් වූයේ සමානාත්මතාවය, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ප්‍රශංසා කරන සංස්කෘතියක ය.සරතුස්ත්‍රා පැවසුවේ මිනිසා, ඔහුගේ වර්තමාන තත්වය තුළ, ඔහුගේ නරක හෘදය සාක්ෂියෙන් බර වී සිටින අතර, ඔහු සැබවින්ම රෝගී සතෙකු බවයි. 

නූතනත්වය අර්බුදයක පවතින බව නීට්‍ෂේ  අනතුරු අඟවයි. කීර්කේගාඩ් ද ප්‍රශ්න කරන පරිදි, මනුෂ්‍යත්වය අර්ථ විරහිත භාවයේ අගාධය දරා ගන්නේ කෙසේද? දෙවියන් ගේ මරණය ගැඹුරු ශුන්‍යවාදයකට තුඩු දෙනු ඇත. දුර්වලතා සැඟවීමට හෝ මර්දනය කිරීමට අවශ්‍ය නැත. ලෝකය සදාකාලිකව යුක්ති සහගත වන්නේ සෞන්දර්‍යාත්මක සංසිද්ධියක් ලෙස පමණි. අප ආගමේ සහ සදාචාරයේ දම්වැල් ඉවත දැමිය යුතු බව ඔහු කීවේය.

නීට්ෂේ විද්‍යාවේ සහ ආගමේ ඇති තනි සත්‍යයන් ගැන එතරම් සැලකිල්ලක් දැක්වූයේ නැත. ඒ වෙනුවට, ඔහු ජීවිතයේ අරුත පිළිබඳ විශාල අර්ථයෙන් 'සත්‍යය' ගැන වඩාත් සැලකිලිමත් විය.නීට්‍ෂේගේ අභිප්‍රාය වූයේ ජීවිතය තහවුරු කිරීම සඳහා සූත්‍රයක් සැකසීමයි.  ජීවිතය පිළිබඳ ඛේදජනක දැනුවත්භාවයකින් යුතුව ජීවත්වීමේ වැදගත්කම නීට්‍ෂේ අවධාරණය කලේය.

ඔහුගේ අවසාන සහ වඩාත්ම ස්වයං චරිතාපදාන සම්පූර්ණ පොත වන Ecce Homo හි, නීට්ෂේ ආගමික කාරණා සම්බන්ධයෙන් ඔහුගේ ස්ථාවරය පැහැදිලිව ප්‍රකාශ  කරයි.  නීට්‍ෂේගේ ආගම පිළිබඳ විවේචනය සදාචාරය පිළිබඳ විවේචනයකි. ඔහු තවදුරටත් මෙසේ කියයි: “ආගමට සදාචාරය සමඟ කිසිදු සම්බන්ධයක් නැත. “Morals died of morality.”  "සදාචාරය සදාචාරයෙන් මිය ගියේය." මිනිසුන්‍ එකිනෙකා සදාචාරාත්මකව විනිශ්චය කිරීමෙන්, ඔවුන් එකිනෙකා සමඟ සම්බන්ධ වෙනවාද නැද්ද යන්න තීරණය කරයි. සදාචාරය යනු සිරිත් විරිත්වලට කීකරු වීම හැර අන් කිසිවක් නොවේ.  ආගම අන්ධ කීකරුකම (blind obedience) අපේක්‍ෂා කරයි. අන්ධ කීකරුකම නිසා මිනිසා ආගමේ වහලෙකු වයි.  

නීට්‍ෂේ ආගමික ඇදහිල්ල පිළිබඳ අදහසට විරුද්ධ වූයේ එය මිනිසාට දුර්වලකම සහ මායාවක් ගෙන ආ බැවිනි. උදාහරණයක් ලෙස 1633 දී, ග්‍රහලෝක සූර්‍යයා වටා භ්‍රමණය වන බවට ප්‍රකාශ කිරීම නිසා කතෝලික සභාව විසින් ගැලීලියෝ ගැලීලි මිථ්‍යාදෘෂ්ටිකයෙකු බවට වරදකරු කරන ලදී. තාර්කික චින්තනය පරමාදර්ශී මිනිසුන් බිහි කරයි යනන නීට්‍ෂේගේ විශ්වාසය විය​.  නව බුද්ධිමය යුගයක මිනිසුන්ට විමුක්තිය සොයා ගැනීම සඳහා මිනිසුන්ට මිත්‍යාව කේන්ඳ්‍ර කොට ගත් දේවවාදී  ආගම්  අවශ්‍ය නොවන බව ඔහුගේ හැඟීම විය. නීට්ෂේ තර්ක කළේ, සෑම පුද්ගලයෙකුම වහලුන් ලෙස නොව, ආගම සහ සමාජ වගකීමකින් තොරව නිදහසේ තම සදාචාරය නැවත සොයා ගෙන නැවත අර්ථ දැක්විය යුතු බවයි.   මෙම නිදහස ලබා දීමෙන් සමහර මිනිසුන් ස්වභාවිකවම සුපිරි මිනිසුන්  (übermensch) බවට වර්ධනය වන අතර සාම්ප්‍රදායික ක්‍රිස්තියානි සදාචාරයට ඉහළින් සමාජය මෙහෙයවනු ඇතැයි ඔහු විශ්වාස කළේය. 

References 

Jayatunge, R.M.(2008). Buddhism and Psychology. Godage International Publishers. Colombo. 

Jayatunge, R.M. (2018). Essays On Psychology. Godage International Publishers. Colombo. 

Nietzsche, Friedrich. Beyond Good and Evil (BGE), trans. Walter Kaufmann (New York: Vintage Books, 1989 [1886]).  

Nietzsche, Friedrich. The Gay Science (GS), trans. Josefine Nauckoff, ed. Bernard Williams (Cambridge: Cambridge University Press, 2001 [1882]).  

Nietzsche, Friedrich. Thus Spoke Zarathustra, trans. Adrian del Caro, ed. Adrian del Caro, Robert Pippen (Cambridge: Cambridge University Press, 2006).

Santaniello, W. (2007) Nietzsche’s Philosophy of Religion, Ars Disputandi, 7:1, 136-138, DOI: 10.1080/15665399.2007.10819958.