චාල්ස් ඩිකන්ස් - වික්ටෝරියානු යුගයේ ශ්‍රේෂ්ඨතම නවකතාකරුවා

 

 

 වෛද්‍ය රුවන් එම් ජයතුංග 

චාල්ස් ඩිකන්ස් යනු 19 වන සියවසේ බ්‍රිතාන්‍ය නවකතාකරුවෙකු, මාධ්‍යවේදියෙකු, සංස්කාරකවරයෙකු, චිත්‍ර ශිල්පියෙකු සහ සමාජ විචාරකයෙකි.   ඔහුගේ ඔලිවර් ට්විස්ට්, ක්‍රිස්මස් කැරොල්ස්, නිකලස් නිකල්බි, ඩේවිඩ් කොපර්ෆීල්ඩ්,  ටේල් ඔෆ් ටු සිටීස් , ග්‍රේට් එක්ස්පෙක්ටේ‍ෂන්ස් වැනි සම්භාව්‍ය නවකතා ලෝක පූජිතය. ඔහු සාහිත්‍ය බුද්ධිමතෙකි. ඩිකන්ස් වික්ටෝරියානු යුගයේ ශ්‍රේෂ්ඨතම  නවකතාකරුවා ලෙස බොහෝ දෙනා සලකනු ලැබේ.  ඔහුගේ ජීවිත කාලය තුළ චාල්ස් ඩිකන්ස් යුරෝපයේ සහ ඇමරිකාවේ වඩාත්ම ප්‍රසිද්ධ ලේඛකයා විය.

ඩිකන්ස් දුප්පතුන්, දුක් විඳින්නන් සහ පීඩිතයන් කෙරෙහි අනුකම්පාවක් දැක්වූ මානවවාදියෙකි.  ඔහු තමාගේ ළමා කාලය පිළිබඳ දුෂ්කර අත්දැකීම් පසුකාලීනව ඒවා  සාහිත්‍ය නිර්මාණ වල අමු ද්‍රව්‍ය ලෙස භාවිතා කලේය. අනුක්‍රමික නවකතාව ජනප්‍රිය කිරීම සඳහා ඩිකන්ස් විශාල කාර්යභාරයක් ඉටු කළේය. සාක්‍ෂරතාවයක් තිබූ දුගී කර්මාන්තශාලා සේවකයින්ගේ සිට වික්ටෝරියා රැජින දක්වා සෑම ඉංග්‍රීසි සමාජ ස්ථරයක්ම  චාල්ස් ඩිකන්ස් ගේ කෘති ආශාවෙන් කියවූහ. ඔහුගේ බොහෝ වාක්‍ය ඛණ්ඩ, චරිත හා අදහස් නූතන සංස්කෘතිය තුළ අන්තර්ගත වී තිබේ.  චාල්ස් ඩිකන්ස්   ඉංග්‍රීසි භාෂා කතුවරුන් අතර ෂේක්ස්පියර්ට පමණක් දෙවැනි වේ.

චාල්ස් ඩිකන්ස්ගේ ලේඛන ඔහුගේ අත්දැකීම් සහ 1800 ගණන්වල එංගලන්තයේ සමාජ හා දේශපාලන තත්වයන් කෙරෙහි බෙහෙවින් බලපා ඇත.  ඔහු දහනව වන ශතවර්ෂයේ සමාජය නිරූපණය කරන බැවින් ඔහු යථාර්ථවාදියෙකු ලෙස පෙනේ.  ඩිකන්ස් යනු එංගලන්තයේ පළමු මහා නාගරික නවකතාකරුවා පමණක් නොව, වික්ටෝරියානු යුගයේ ආර්ථික, සමාජීය හා සදාචාරාත්මක අපයෝජනයන් විවේචනය කිරීම සඳහා නවකතාව  එලදායි  ලෙස භාවිතා කළ  සමාජ විචාරකයෙකි.  ඩිකන්ස් සාහිත්‍යයේ සදාචාරාත්මක හා දේශපාලන විභවය සහ විශේෂයෙන් නවකතාව විශ්වාස කළ අතර ඔහු තම ප්‍රබන්ධය සදාචාරාත්මක හා සමාජ ප්‍රතිසංස්කරණ පිළිබඳ විවාද සඳහා උල්පතක් ලෙස සැලකීය. ඔහුගේ සමාජ විශ්ලේෂණ නවකතාවලදී ඩිකන්ස් අයුක්ති සහගත ආර්ථික හා සමාජ තත්වයන් පිළිබඳ විවෘත විවේචකයෙකු බවට පත්විය. ඔහුගේ ගැඹුරු හැඟීම් සහිත සමාජ විවරණ කියවීමේ මහජනයාගේ සාමූහික දැනුවත්භාවය ඉහළ නැංවීමට උපකාරී විය.

 ඩිකන්ස්ට අනුව අප සියල්ලන්ම අපගේ මනුෂ්‍යත්වය හා බැඳී ඇත. ඩිකන්ස්ගේ නවකතා සුරංගනා කතා මනංකල්පිතය සමඟ ම්ලේච්ඡත්වය ඒකාබද්ධ කරයි. ඔහු නවකතා ලිව්වේ ලෝකය පිළිබඳ ඔහුගේ අවබෝධය සහ එදිනෙදා ජීවිතයේ සමාජ ගැටලු පදනම් කරගෙන ය. හාස්‍යය, ව්‍යාධි, සමාජ විවරණ සහ අභිරහස යන සමබරතාව පවත්වා ගැනීමට ඔහු දැඩි උත්සාහයක් දැරීය.

චාල්ස් ඩිකන්ස්, ටොබියාස් ස්මොලෙට්ගේ බලපෑමට ලක් විය. ඔහු ක්ශේක්ස්පියර් සහ ජෙෆ්රි චෞසර් ගැඹුරින් කියවීය.  1833 දී ඔහු සිය පළමු කතාව වන "පොප්ලර් වෝක්හි රාත්‍රී භෝජන සංග්‍රහයක්" ලන්ඩන් වාර සඟරා මාසික සඟරාවට ඉදිරිපත් කළේය. ඩිකන්ස්  ඔහුගේ වෘත්තීය ජීවිතය පුරාම නවකතා 15 ක් ප්‍රකාශයට පත් කළේය. සම්භාව්‍ය ඉංග්‍රීසි සාහිත්‍යයට ඔහු අනූපමේය සේවයක් කලේය. ඩිකන්ස්ගේ සාහිත්‍ය සාර්ථකත්වය ආරම්භ වූයේ 1836 දී පික්වික් පේපර්ස් හි අනුක්‍රමික ප්‍රකාශනයෙනි. වසර කිහිපයක් ඇතුළත ඔහු ජාත්‍යන්තර සාහිත්‍යකරුවෙකු බවට පත්විය.  

ඩිකන්ස් පැමිණියේ දුෂ්කර පසුබිමකිනි. චාල්ස් ඩිකන්ස් උපත ලැබුවේ 1812 පෙබරවාරි 7 වන දින එංගලන්තයේ දකුණු වෙරළ තීරයේ පෝර්ට්ස්මුත් හි ය. ඔහුගේ පියා ජෝන් ඩිකන්ස් නාවික ලිපිකරුවෙකි. 1824 දී චාල්ස්ට වයස අවුරුදු 12 දී ජෝන් ඩිකන්ස් ණය  නොගෙවීම නිසා සිරගෙට යවන ලදි. ඔහුගේ පියා සිරගත කිරීමෙන් පසුව, ඩිකන්ස් හට තේම්ස් නදිය අසල බූට්-බ්ලැක් කම්හලක වැඩ කිරීමට පාසලෙන් ඉවත් වීමට සිදුවිය.  ළමා ශ්‍රමිකයෙකු ලෙස  ඔහු දිනකට  පැය දහයක් වැඩ කිරීමට පටන් ගත්තේය.  පාසල් අධ්‍යාපනය අහිමි වූවද ඔහු බොහෝ දුරට ස්වයං අධ්‍යාපනය ලැබුවේය.  1827 මැයි මාසයේදී ඩිකන්ස් නීති ලිපිකරුවෙකු ලෙස වැඩ ආරම්භ කළේය. කෙටි කලකට පසු ඔහු මාධ්‍යවේදියෙකු බවට පත් විය. 

 

වික්ටෝ‍රියානු ලන්ඩනය ඩිකන්ස් ගේ මහ පොළොව විය. වයස අවුරුදු නවයේ සිට ඔහු ලන්ඩනයේ හැදී වැඩුණේ වාණිජමය වටපිටාවක සහ දරිද්‍රතා වාතාවරණයක ය. ඩිකන්ස් ලන්ඩනය මිනිස් දුක්ඛිත ස්ථානයක් ලෙස දකින අතර ඔහු දකින ලෝකය පාලනය වන්නේ කෑදරකම හා මුදල් වලිනි. දහනව වන ශතවර්‍ෂයේ මුල් භාගයේ ලන්ඩනයේ මිලියන එක හමාරක පමණ ජනතාවක් වාසය කළ අතර තවමත් වර්ධනය වෙමින් පවතින කාර්මික විප්ලවය නව ආදායම් මාර්ග සොයා ගැනීම සඳහා දහස් සංඛ්‍යාත ජනතාවක් නගරයට පැමිනියහ.  එකල රැකියා කොන්දේසි බොහෝ විට අතිශයින්ම භයානක විය. වැඩ කරන දින බොහෝ විට පැය 16 ක් සහ සතියේ දින හයක් හෝ හතක් විය.   දුප්පතුන් සාමාන්‍යයෙන් වාසය කළේ අවුල්සහගත නිවාසවල ය. දුසිම් ගණනකට කුඩා කාමරවල එකට වාසය කිරීමට සිදු විය. බොහෝ දෙනෙකුට ඇඳන් නොතිබුණු  බැවින් බොහෝ දෙනෙක් බිම නිදා ගත්හ. ගල් අඟුරු දැවෙන උදුනක් ආහාර පිසීමට හා උණුසුම්ව තබා ගැනීමට හැකි නම් පවුල් වාසනාවන්ත විය. ඉටිපන්දම් එකම ආලෝක ප්‍රභවය විය.සාමාන්‍ය ආයු අපේක්ෂාව අවුරුදු විසි දෙකේ සිට විසි හතක් අතර විය. එසේ වුවද, ඉහළ පංතියේ අයට ලන්ඩනය අවස්ථාවෙන් හා විනෝදයෙන් පිරී තිබුණි. 

කම්කරු පංතියේ ජනතාව ජීවත් වූ තත්වයන් ඔහුගේ කෘතිවල ප්‍රධාන තේමාවන් බවට පත්විය. ඩිකන්ස් සමාජ අසමානතාවයට එරෙහිව පුළුල් ලෙස ලියා ඇත. කාර්මිකකරණයේ සහ නාගරීකරණයේ සමාජ ප්‍රතිවිපාක බොහෝ විට ඒත්තු ගැන්විය හැකි වන්නේ හාඩ් ටයිම්ස් (1854) හි ය. ඩිකන්ස් විසින් ලියන ලද්දේ හදිසි බාහිර තත්වයන් මත ය. හාඩ් ටයිම්ස් යනු කාලයිල්ගේ සමාජ විවේචනයට බලපෑම් කළ ඔහුගේ එංගලන්තයේ නවකතාවලට වඩා වැඩි ය. එය සමාජ ගැටලු ගණනාවක් සමඟ කටයුතු කරයි: කාර්මික සබඳතා, දුප්පතුන්ට අධ්‍යාපනය, පන්ති බෙදීම සහ පොදු ජනතාවට විනෝද වීමට ඇති අයිතිය. දික්කසාද නීති ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීම පිළිබඳ සමකාලීන සැලකිල්ල ද එය අවධානය යොමු කරයි.රේමන්ඩ් විලියම්ස් "හාඩ් ටයිම්ස්" විස්තර කළේ “කාර්මිකවාදයේ ප්‍රමුඛ දර්ශනය පිළිබඳ ගැඹුරු හා නිර්මාණාත්මක පරීක්‍ෂණයක් ලෙසටය.  හාඩ් ටයිම්ස් ඇත්ත වශයෙන්ම මැන්චෙස්ටර් ආර්ථික විද්‍යාවට පහරදීමක් විය. ඩිකන්ස්ගේ නවකතාව දූෂණයට එරෙහි නීති සම්පාදනය, බුද්ධිමත් නගර සැලසුම් කිරීම, කර්මාන්තශාලා වල සෞඛ්‍ය හා ආරක්ෂක පියවරයන් සහ මානුෂීය අධ්‍යාපන ක්‍රමයක් පිළිබඳ අනාගත විවාදයන් අපේක්ෂා කළේය.

ඩිකන්ස්ගේ නවකතාව කාර්මික විප්ලවයේ සමාජ බලපෑම සහ යන්ත්‍ර මගින් කම්කරුවන් අමානුෂිකකරණය කිරීම පිළිබඳව සාකච්ඡා කරයි. ඔහුගේ නවකතාවෙන් නියෝජනය වන්නේ ධනවත් හා දුප්පතුන් සිටින කාර්මික දූෂිත නගරයක ඉතා කටුක හා දුෂ්කර තත්වයන් යටතේ ජීවත් වීමට උත්සාහ කරන පීඩිත ජනතාව ය. හාඩ් ටයිම්ස් හි මානව සම්බන්ධතා ආර්ථික විද්‍යාව මගින් දූෂණය වී ඇත. කොක්ටවුන්හි කාර්මිකවාදය සමාජ අවුල් ජාලයක් නිර්මාණය කරන අතර එයට පහසු විසඳුමක් නොමැත. චාල්ස් ඩිකන්ස් හාඩ් ටයිම්ස් අවධානය යොමු කරන්නේ චරිත අතර ඇති බොහෝ සම්බන්ධතා සහ අන්තර්ක්‍රියා සහ අන් අයගේ හැසිරීම් කෙරෙහි මිනිසුන් දක්වන බලපෑමයි. කෘතියේ එන ජේම්ස් හාර්ට්හවුස්ගේ චරිතය ඩිකන්ස් විසින් එවකට වංශාධිපතියන්ට විහිළු කිරීමට යොදා ගනී. ස්ටීවන් බ්ලැක්පූල් යනු සැලකිලිමත් හා සදාචාරාත්මක පුද්ගලයෙකුගේ විශිෂ්ටතම උදාහරණයයි. නවකතාවේ ස්ටීවන්ගේ ක්‍රියාවන්හි ගාමක බලවේගය රේචල් වන අතර රැකියාව සහ ජීවිතය පිළිබඳ ඔහුගේ සැබෑ විශ්වාසයන් හා සදාචාරය පවත්වා ගැනීමට ඔහුට ඉඩ සලසයි. කාර්මික විප්ලවය අතරතුර  ආතතිය හා සේවා කොන්දේසි නිසා සූරාකෑමට ලක් වූ පුද්ගලයෙකුට ස්ටීවන් බ්ලැක්පූල් හොඳම උදාහරණයයි.

මෙම නවකතාවේ දී කතුවරයා විශේෂයෙන් ශ්‍රමය, කම්කරු පන්ති සහ පන්ති අරගල මත පදනම් වූ මාක්ස්වාදී අදහස් හා සම්බන්ධ කරුණු කෙරෙහි අවධානය යොමු කරයි. ධනවාදී හාම්පුතුන් අතින් යන්ත්‍ර මෙන් වැඩ කිරීමට බල කෙරෙන චරිත ඩිකන්ස් නිරූපණය කරයි.  ධනවතුන්ගේ කුරිරු අත්වල පහළ පංතියේ සාමාජිකයන් වූ කම්කරුවන් සැලකිය යුතු ලෙස පීඩාවට පත් විය. ඔවුන් සමාජයේ සමාන නොවූ අතර ඔවුන්ට ස්වාධීනව ජීවත් වීමට අයිතියක් නැත. එපමණක්ද නොව, මෙම යුගයේදී ළමයින්ට පවා දිවි ගලවා ගැනීම සඳහා වැඩ කිරීම අනිවාර්ය විය. එබැවින් එම කාලය තුළ බ්‍රිතාන්‍ය සමාජය තුළ සමාජ හා ආර්ථික බරක් පැවතුනි. චාල්ස් ඩිකන්ස්ගේ හාඩ් ටයිම්ස් නවකතාව විශ්ලේෂණය කළ විට, මෙම සාහිත්‍ය කෘතිය තුළ මාක්ස්වාදී අංග සහ සිතුවිලි භාවිතා වන බව පෙනේ. සමකාලීනයන් වන කාල් මාක්ස් (1818-1883) සහ චාල්ස් ඩිකන්ස් (1812-1870) යුරෝපීය ධනවාදයේ පෙර නොවූ විරූ ලෙස උත්සන්න වීමට ප්‍රතිචාර වශයෙන් නව පීඩිත පන්තියක විවිධ අර්බුද ආමන්ත්‍රණය කළහ. ළමා කම්කරුවෙකු ලෙස තමා ලද අත්දැකීම් තුළින් ඩිකන්ස්, ඔලිවර් ට්විස්ට් සහ ග්‍රේට් එක්ස්පෙක්ටේ‍ෂන්ස් වැනි පොත්වල නිර්ධන පංතියේ දුක්ඛිත තත්වය විදහා දැක්වීය. ඩිකන්ස් සහ මාක්ස් යන දෙදෙනාම කාර්මිකකරණය වූ යුරෝපයේ  දුක් වේදනා නිරීක්ෂණය කළහ. 

 ඩිකන්ස්ගේ නවකතා සමාජ විවරණයකි. ඔහු වික්ටෝරියානු සමාජයේ දරිද්‍රතාවය සහ සමාජ විශමතාවන්  පිළිබඳව දැඩි විවේචකයෙකු විය.  දුප්පතුන් අතර ජීවිතයේ බලාපොරොත්තු සුන්වීම ඔහුව කම්පණයට පත් කලේය.  ඔහුගේ කෘති බොහෝ විට දුප්පතුන්ව සූරාකෑම සහ හිංසනය නිරූපණය කළ අතර පීඩකයන්ව හෙලා දුටුවේය. කොතරම් රැඩිකල්වාදීන් ඔහුව අගය කළත්, ඩිකන්ස් කිසි විටෙකත් රැඩිකල් කතුවරයකු නොවීය. වරක්  ජෝර්ජ් බර්නාඩ් ෂෝ  සඳහන් කළේ මාක්ස්ගේ ඩාස් කැපිටල් කෘතියට වඩා ඩිකන්ස්ගේග්‍රේට් එක්ස්පෙක්ටේ‍ෂන්ස්  දේශද්‍රෝහී බවයි. ඩිකන්ස්ගේ සමාජ ප්‍රතිසංස්කරණ පිළිබඳ  අදහස්  ඔහුගේ ප්‍රබන්ධ තුළින් පෙන්වා දුන් අතර එම අදහස් සමාජ ප්‍රගතියට ඉවහල් විය.  ඩිකන්ස්ගේ කතන්දරවල කේන්ද්‍රීය ක්‍රියාව නිරන්තරයෙන් පාහේ සිදුවන්නේ පහළ මධ්‍යම පන්තික වටපිටාවක ය. ඔහුගේ නවකතා බලවතුන් විසින් දුර්වලයන් අපයෝජනය කිරීම පෙන්වා දෙයි.

ඩේවිඩ් කොපර්ෆීල්ඩ්  ඩිකෙන්සියානු නවකතාවක් පිළිබඳ මහජනතාවගේ අපේක්ෂාවන් නිර්වචනය කිරීමට  උපකාරී විය. ඩිකන්ස් 1849 මුල් භාගයේදී ඩිකන්ස් ඩේවිඩ් කොපර්ෆීල්ඩ් ලිවීමට පටන් ගත්තේය. එය ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද්දේ 1849 සිට 1850 දක්වා කාලය තුළය. ඩේවිඩ් කොපර්ෆීල්ඩ් යනු වඩාත් පැහැදිලිවම ස්වයං චරිතාපදානයකි.ඩිකන්ස් ඔහුගේ අටවන නවකතාව වන ඩේවිඩ් කොපර්ෆීල්ඩ් ඔහුගේ “ප්‍රියතම දරුවා” ලෙස හැඳින්වීය. ඩිකන්ස් ඩේවිඩ් කොපර්ෆීල්ඩ් ලිවීමට පටන් ගන්නා විට ඔහු ඒ වන විටත් විශාල ජනප්‍රියත්වයක් ඇති ගැඹුරු කතුවරයෙකි.

 ඩේවිඩ් කොපර්ෆීල්ඩ් උපන්නේ 1800 ගණන්වල ඉංග්‍රීසි නිවසකය. ඔහු සිකුරාදා දිනවල උපත ලැබුවේ මධ්‍යම රාත්‍රියෙන් පසුව බව කතුවරයා පවසයි. අඩු වරප්‍රසාදිත සමාජ පන්තියක උපත ලැබීම, අනාථයෙකු ලෙස උපත ලැබීම ඔහුගේ දෛවය වෙනස් කරනු ලැබීය.   ඩේවිඩ් කොපර්ෆීල්ඩ් යනු ප්‍රවේශමෙන් ව්‍යුහගත හා ඒකාබද්ධ නවකතාවකි .  ඩේවිඩ් කොපර්ෆීල්ඩ් ආරම්භ වන්නේ ඩිකන්ස්ගේ නවකතා මෙන් වික්ටෝරියානු එංගලන්තයේ ළමා කාලය පිළිබඳ තරමක් අඳුරු චිත්‍රයක් සමඟිනි. කොපර්ෆීල්ඩ් නම් කථකයා පිළිගත් ලේඛකයෙකි, ඇග්නස් සමඟ විවාහ වී වසර දහයකට වැඩි කාලයක් ගත වී ඇති අතර ඔහුගේ අතීත ජීවිතය ගැන ප්‍රසිද්ධියේ කතා කිරීමට තීරණය කර ඇත.  ඩේවිඩ් කොපර්ෆීල්ඩ් නවකතාව  තරුණයාගේ සිට වැඩිහිටි විය දක්වා වීරයාගේ මානසික හා සදාචාරාත්මක වර්ධනය කෙරෙහි අවධානය යොමු කරයි. තවද  නවකතාව  ඩිකන්ස්ගේ සමාජ අවශ්‍යතා සහ ප්‍රතිසංස්කරණ සඳහා ඇති ඔහුගේ ආශාව හා සම්බන්ධ වේ.   ඩේවිඩ් කොපර්ෆීල්ඩ් කියවීම යනු ඩිකන්ස්ව වටහා ගැනීමයි.

ඩිකන්ස්ගේ දෙවන නවකතාව වන ඔලිවර් ට්විස්ට් (1839) එහි දුප්පත්කම හා අපරාධ පිළිබඳ  සහ සබැඳියාව නිරූපණය කරයි.  ඔලිවර් ට්විස්ට් යනු 19 වන සියවසේ මුල් භාගයේ ඉංග්‍රීසි සමාජයට ඉදිරිපත් කරන ලද  චෝදනා පත්‍රයකි. ඔලිවර් ට්විස්ට් අපරාධකරුවන් පිළිබඳ මධ්‍යම පංතියේ තර්ක විතර්කවලට අභියෝගයක් විය. තරුණ ඔලිවර් සාගින්නෙන් පෙළෙන අතර සොරකම් කරන ආකාරය කුඩා දරුවන්ට උගන්වන කණ්ඩායමක් විසින් බේරා ගනියි. ඔලිවර්ට සොරකම් කිරීමට අවශ්‍ය නොවූ නමුත් ඔහුට විකල්පයක් නොවීය.  ඩිකන්ස්ට අවශ්‍ය වූයේ ඔවුන් අරගල කළ ආකාරය පාඨකයාට පෙන්වීමටය. දරිද්‍රතාවයේ හා අපරාධයේ නිමක් නැති ළමයින්ට ඇතුල් වීම වළක්වා ගත හැකි එකම ක්‍රමය සමාජය දැනුවත් කිරීම බව ඔහු විශ්වාස කළේය. 

ඩිකන්ස් ඔලිවර් ට්විස්ට් හි බොහෝ සමාජ තේමාවන් ගවේෂණය කරයි, නමුත් තුනක් ප්‍රධාන වේ: නව දුප්පත් නීති පද්ධතිය අනිසි ලෙස භාවිතා කිරීම, ලන්ඩනයේ අපරාධ ලෝකයේ නපුරුකම් සහ ළමයින්ට හිංසා කිරීම මින් ප්‍රධාන වේ. 1834 දුප්පත් නීතිය පිළිබඳ විවේචනය සහ වැඩපොළේ පරිපාලනය ඔලිවර් ට්විස්ට් හි ආරම්භක පරිච්ඡේදවල ඉදිරිපත් කෙරේ. ඩිකන්ස් වික්ටෝරියානු වැඩපොළ පිළිබඳ වඩාත්ම සම්මුති විරහිත විවේචනයක් ලබා දෙයි, එය දිගු කාලීන සාගින්න, ශාරීරික  දණ්ඩනය , නින්දාව සහ කුහකකම යන තන්ත්‍රයට අනුව ක්‍රියාත්මක විය. ඔලිවර් ට්විස්ට් වික්ටෝරියානු ළමා අපචාරයේ පෙළ පොතක් ලෙසත් මුල් වික්ටෝරියානු මුඩුක්කු ජීවිතය පිළිබඳ සමාජ ලේඛනයක් ලෙසත් කියවිය හැකිය. ඔලිවර් ට්විස්ට් යනු වික්ටෝරියානු සමාජ හෘද සාක්ෂියේ වැදගත් ප්‍රකාශනයකි.

ග්‍රේට් එක්ස්පෙක්ටේ‍ෂන්ස් නවකතාවේ ප්‍රධාන චරිතය වන පිප් නම් අනාථයා සඳහා සදාචාරාත්මක සංවර්ධනයේ ජීවිත ගමන ගැන අවධානය යොමු කරයි. ආන්තික නිරූපණ සහ වර්ණවත් චරිත සමඟින්, හොඳින් පිළිගත් නවකතාවේ තේමාවන් අතර ධනය හා දුප්පත්කම, ආදරය සහ ප්‍රතික්ෂේප කිරීම සහ හොඳට එදිරිව අයහපත ඇතුළත් වේ.  ඩිකන්ස් ගේ ග්‍රේට් එක්ස්පෙක්ටේ‍ෂන්ස්  යනු සිංහල පාඨකයන් විසින් "රොමාගේ වාසනාව" (අනුවාදය ඊ. ආර්. එරත්න)  යන නමින්  ආදරයෙන් වැළඳගත් කෘතියකි. මෙම  නවකතාවේ බහුවිධ ප්‍රභේදය වික්ටෝරියානු පන්ති පද්ධතියේ හා මානව මනෝ විද්‍යාවේ සංකීර්ණ චිත්‍රයක් නිර්මාණය කිරීමට උපකාරී වේ.

පිප්ගේ කතාව ඔහුගේ ළමා වියේ සිට ඔහුගේ කරදරකාරී නව යොවුන් විය, තරුණ වැඩිහිටිභාවය සහ අවසාන පරිණතභාවය දක්වා දිවෙන වයස්ගත කථාවකි. ඔහු හැදී වැඩෙන්නේ කෙන්ට්හි වගුරු බිම්වල ය. ළදරුවෙකු ලෙස අනාථ වූ ඔහු ජීවත් වන්නේ ඔහුට වඩා අවුරුදු විස්සක් වයසැති ඔහුගේ සහෝදරිය වන ජෝර්ජියානා සහ ඇගේ සැමියා වන ජෝ ගාර්ගරි සමඟ ය.ජෝ යනු උතුම් චරිතයකි, ඔහුගේ ප්‍රකාශන හැකියාවන් වචනවලින් කිව නොහැකි තරම් හදවතක් ඇති නමුත් ඔහුගේ ඉවසීම, ධෛර්යය, මුදු මොළොක් බව සහ ප්‍රතිලාභ ඔහුගේ ව්‍යාකූල හා ව්‍යාකූල ඉංග්‍රීසි භාෂාව තුළින් දීප්තිමත් ලෙස බබළයි. පිප් ජෝව ‘රළු සහ ග්‍රාම්‍ය’ ලෙස විස්තර කරයි. මෙය පිප්ගේ සදාචාරාත්මක පරිහානියේ ආරම්භයයි. ඩිකන්ස්ගේ සමකාලීනයෙකු වූ තෝමස් කාලයිල් එය “පිප් විකාරයක්” ලෙස හැඳින්වීය. ඩිකන්ස්ගේ ශෛලිය පිළිබඳ සාහිත්‍යමය මතභේද තිබියදීත්, බොහෝ විචාරකයින් එකඟ වන්නේ ග්‍රේට් එක්ස්පෙක්ටේ‍ෂන්ස් ඔහුගේ හොඳම පොත බවයි.

ඩිකන්ස් සහ පිප් අතර යම් වෙනස්කම් තිබේ. පිප් කිසි විටෙකත් තම ධනය උපයා නොගත්තද, ඩිකන්ස් එසේ කළේය. ඩිකන්ස් සිය ජීවිත කාලය පුරාම දැඩි ලෙස වැඩ කළ අතර පිප් වැඩිපුර වෙහෙස මහන්සි වී වැඩ කිරීමට අකමැති විය. එසේම, ඩිකන්ස් ඔහුගේ කෘතියට ඇලුම් කළ අතර, ඔහුගේ ලේඛන හා නාට්‍යමය කටයුතුවල දැඩි උනන්දුවක් දැක්වීය. හර්බට්ගේ සමාගම සමඟ ඔහු කළ සේවය විස්තර කිරීමේදී පිප් තරමක් හැඟීම් විරහිත බවක් පෙනේ - ඔහුට එය නොනැසී පැවතීමේ මාධ්‍යයක් වන අතර එස්ටෙලා හැර නවකතාවේ කිසිවක් කෙරෙහි ඔහුට ඇල්මක් නැති අතර ඇය සමඟ වුවද ඔහුගේ හැඟීම් මර්දනය කරනු ලැබේ. මෙම  නවකතාව සැබෑ අනන්‍යතාවය සෙවීමකි. ඔහුගේ “විශාල අපේක්‍ෂාවන්” එනම් සමාජ ස්ථාවරය සහ ධනය බව පිප් තේරුම් ගනී. පිප්ගේ කතාව, වාසනාව හා විශාල බලාපොරොත්තු ඇති අතර, පසුව ඔහුගේ වාසනාව සහ අපේක්ෂාවන් දෙකම අහිමි වේ. කෙසේවෙතත්, මෙම නැගීම හා වැටීම තුළින් සතුට සොයා ගන්නේ කෙසේදැයි පිප් ඉගෙන ගනී.

ග්‍රේට් එක්ස්පෙක්ටේ‍ෂන්ස් පොත ලියන කාලය තුළ කාර්මික විප්ලවය වැනි ඉතිහාසයේ ප්‍රධාන සිදුවීම් රාශියක් සිදුවිය. විප්ලවය බොහෝ සමාජ හා ආර්ථික වෙනස්කම් ඇති කළේය. නිදසුනක් වශයෙන්,  පහළ පන්තියේ නිර්ධනයන්ට දැන් වංශාධිපතියෙකු වීමට පවා අවස්ථාව තිබේ. එසේ තිබියදීත්, ධනවත් හා දුප්පතුන් අතර වෙනසෙහි අන්තයන් තවමත් පැවතුනි. නීතියේ විශාල අසාධාරණයන් ග්‍රේට් එක්ස්පෙක්ටේ‍ෂන්ස් හි ගවේෂණය කර තිබේ.  මෙම නවකතාවේ කාන්තාවන් කිහිප දෙනෙකු නිරූපණය කරනුයේ ස්ත්‍රී පුරුෂ සමාජභාවයේ අවහිරතා වලට ගොදුරු වූවන් ලෙසය. රදළ පැලැන්තියේ හැවිෂාම් මෙනවිය සහ තරුණියක වූ ස්ටෙලා මෙහිදී සඳහන් කල යුතුය. ග්‍රේට් එක්ස්පෙක්ටේ‍ෂන්ස් සහ ඩිකන්ස්ගේ පෙර නවකතා අතර ඇති විශාලතම වෙනස වන්නේ ප්‍රධාන චරිත තුළ නාටකාකාර මනෝවිද්‍යාත්මක පරිවර්තනයන් හඳුන්වාදීමයි. ඩිකන්ස්ගේ නවකතාවල හොඳම සමතුලිතතාවය ලෙස ග්‍රේට් එක්ස්පෙක්ටේ‍ෂන්ස් සැලකේ

  

 නත්තල් බැති ගීයක් බවට පත්වූ ක්‍රිස්මස් කැරොල්ස්, කතාවේ බීජය  ඩිකන්ස්ගේ මනසෙහි රෝපණය කරන ලද්දේ මැන්චෙස්ටර් හි සංචාරයකදීය.  මෙම පොත 1843 නත්තලට පෙර සතිය තුළ ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර එය ක්‍ෂණික සංවේදනයක් විය. මසුරු  එබෙනෙසර් ස්කෘජ්ගේ රූපාන්තරණය ක්‍රිස්මස් කැරොල්හි විස්තර කෙරේ. ඩිකන්ස් සිය කතාව ආරම්භ කරන්නේ ජේකබ් මාලේ ඇත්ත වශයෙන්ම මියගොස් ඇති බවට පාඨකයන්ට  සහතික වීමෙනි.  ඩිකන්ස්ගේ කථකයාගේ වචනවලින් කියතොත්, ස්කෘජ් යනු “මිරිකීම, මැලවීම, ග්‍රහණය කර ගැනීම, සීරීම, අල්ලා ගැනීම, තණ්හාව ඇති පැරණි පව්කාරයෙකි.  ස්කෘජ්  වසර ගණනාවක් පුරා මෙම කාලකණ්ණි පෞරුෂය ලොවට පෙන්වා ඇත.  ඔහු නත්තලට අකමැති වන අතර ඔහුගේ බෑණනුවන් වන ෆ්‍රෙඩ්ගේ රාත්‍රී භෝජන සංග්‍රහය ප්‍රතික්ෂේප කරයි. එදින රාත්‍රියේ එබෙනෙසර් ස්කෘජ්ගේ නිවසට පැමිණෙන්නේ මාර්ලිගේ අවතාරයයි. ඔහු කෑදරකම හා ආත්මාර්ථකාමී ජීවිත කාලය තුළ ව්‍යාජ දම්වැල්වලින් හා මුදල් පෙට්ටිවලින් කොටු වී පෘථිවිය පුරා සැරිසරයි. එකම ඉරණම වළක්වා ගැනීමට තමාට තනි අවස්ථාවක් ඇති බව මාර්ලි ස්කෘජ්ට   පවසයි.   මාර්ලිගේ අවතාරය ඔහුගේ පැවැත්ම යථා තත්ත්වයට පත් කිරීම සඳහා පරිවර්තනීය ගමනක් ගෙන යයි. නත්තල් අතීතය, වර්තමානය සහ අනාගතය යන අවතාර තුනේ සංචාරයන් ඩිකන්ස් සිය වාහනය ලෙස යොදා ගනී. අවතාරයන් ස්ක්‍රූජ්ව අනාගතයට ගෙන යන්නේ යම් ආකාරයක කාල චාරිකාවක් හරහා වන අතර එමඟින් ඔහු තම ජීවිතයට මුහුණ දෙයි. එනිසා ඔහු සැබවින්ම වෙනස් වූ මිනිසෙකු ලෙස ඉස්මතු වීමට ඉඩ සලසන ඔහුගේ ජීවිතයේ කම්පනය ගැන වැලපෙයි. මෙතැන් සිට, ස්කෘජ් හොඳ පුද්ගලයෙකු වීම සඳහා ඔහුගේ පෞරුෂ පරිවර්තනය වර්ධනය කිරීමට උත්සාහ කරයි.

ක්‍රිස්මස් කැරොල්ස්, වික්ටෝරියානුවන් එය “නව ශුභාරංචියක්” ලෙස හැඳින්වූහ.  ක්‍රිස්මස් කැරොල්ස්, , මැල්ටූසියානු විරෝධී කතාවකි. පාලනය නොකළ ජනගහන වර්ධනය පිළිබඳ මැල්ටූසියානු මූලධර්මය  (Malthusian principle ) කෙරෙහි කතුවරයා සිය පිළිකුල පෙන්වයි.  ක්‍රිස්මස් කැරොල්ස්  හි පාත්‍රවර්ගයා පිලිබඳව ඩිකන්ස් අවධාරණය කරන්නේ කිසියම් පෞද්ගලික දෝෂයක් හේතුවෙන් ඔවුන් දුප්පත් නොවන බවයි. ඒ වෙනුවට, ඒවා අසාර්ථක වී ඇත්තේ පද්ධතිමය අසමානතාවය සහ අමානුෂිකත්වය පෝෂණය කරන ආර්ථික ක්‍රමයක් මගිනි. ක්‍රිස්මස් කැරොල්ස්, එංගලන්තයේ ධනය බෙදා හැරීමේ අසමානතාවයන් පිළිබඳ පැහැදිලි අදහස් දැක්වීමකි.

ඩිකන්ස්ගේ 11 වන නවකතාව වන ලිට්ල් ඩොරිට්,  මාෂල්සියා බන්ධනාගාරයේ හැදී වැඩුණු ඇමී ඩොරිට් නම් කුඩා දැරියකගේ කතාව පිලිබඳවය. ලිට්ල් ඩොරිට් (1857), ලෝකයේ ම්ලේච්ඡත්වයට මානව සාරධර්ම ගැටෙන්නේ කෙසේද යන්න පිළිබඳ ප්‍රබන්ධ අධ්‍යයනයකි.  ළමයින් කෙරෙහි සානුකම්පිත ආකල්පයක් ඩිකන්ස්ගේ කාලයේ පැවතියේ නැත. සුළු සොරකම් සඳහා චෝදනා ලද දහතුන් හැවිරිදි පිරිමි ළමයෙකු එල්ලා මරා දැමූ  අයුරු ඩිකන්ස්  දැන සිටියේය. 

චාල්ස් ඩිකන්ස්ගේ බොහෝ නවකතාවල පුනරාවර්තන තේමාවක් වන්නේ දරිද්‍රතාවයේ ජීවත් වූ අනවශ්‍ය හා අතහැර දැමූ දරුවන්ගේ දුක්ඛිත තත්වයයි.දරුවන්ගේ දුක්ඛිත තත්වය පිළිබඳව මහජනතාව දැනුවත් කිරීම, විවිධ සමාජ ප්‍රතිසංස්කරණ සඳහා අඩිතාලම දැමීම සඳහා ඔහු වෙනත් කතුවරයකුට වඩා බොහෝ දේ  කලේය.  දරුවෙකුගේ දෘෂ්ටි කෝණයෙන් දරිද්‍රතාවය සහ සූරාකෑම කෙබඳුද යන්න පිළිබඳව ඔහු පාඨකයන් දැණුවත් කලේය. ලයිෆ් ඇන්ඩ් ඇඩ්වෙන්චර්ස් ඔෆ් නිකලස් නිකල්බි (1839) නවකතාව මඟින් ළමයින් ඇති දැඩි කිරීමේ පාසැල් ක්‍රම පිළිබඳ විස්තර ඔහු අවධාරණය කරයි. . වික්ටෝරියානු අධ්‍යාපන ක්‍රමය ගැන ඩිකන්ස් විවේචනාත්මක වූ අතර එය නිකලස් නිකල්බි, හාඩ් ටයිම්ස් සහ අපගේ අන්‍යෝන්‍ය මිතුරා තුළ පමණක් නොව ඔහුගේ පුවත්පත් කලාව සහ ප්‍රසිද්ධ කථාවලින් ද පිළිබිඹු වේ.

 යෝක්ෂයර් බෝඩින් පාසල් වසා දැමීම චාල්ස් ඩිකන්ස්ගේ ලිවීම නිසා ඇති වූ සෘජු වෙනසකි. ඔහුගේ සමයේ ලාභදායී බෝඩිං පාසල්, යෝක්‍ෂයර් පාසල් ලෙස හඳුන්වනු ලැබීය. මෙම පාසල්වල තත්වය ඉතා පහත් මට්ටමක පැවතුනි. පාසල හිංසාකාරී, දුප්පත් හා භයානක විය. යෝක්ෂයර් බෝඩින් පාසල්වල සිසුන්ට ප්‍රමාණවත් ආහාර ලබා නොදුන් අතර බොහෝ විට ආහාර අනුභව කිරීමට නුසුදුසු විය. නිතරම ඔවුන්ව කායික මානසික අපයෝජනයන්ට ලක් කරනු ලැබීය. මෙම පාසල්වල හිංසනය හේතුවෙන්  ළමුන් බොහෝ දෙනෙකු මිය ගිය අතර විශාල ප්‍රමාණයක් කායික මානසික වින්දිතයන් බවට පත් වූහ.  එකල ඕනෑම කෙනෙකුට සුදුසුකම් වලින් තොරව පාසැල් ගුරුවරයෙකු ලෙස කටයුතු කළ හැකි ආකාරය ඔහු පැහැදිලි කරයි.  නිකලස් නිකල්බි  නවකතාව යෝක්ෂයර් බෝඩින් පාසලක රැකියාවක් ලබා ගන්නා තරුණ ගුරුවරයෙකුගේ කතාවකි. 

ඔහුගේ බ්ලීක් හවුස් (1853) නවකතාව  වසර ගණනාවක් පුරා පවතින අධිකරණ නඩුවක් වටා කැරකෙයි. ධනේශ්වර නීතිමය ක්‍රියා පටිපාටි පිළිබඳ උපහාසයක් ලෙස සංකල්පනය කරන ලද බ්ලීක් හවුස්, සාමාන්‍ය මිනිස් සබඳතා විනාශ කරන ආත්ම රහිත කඩදාසි නීතිවලට මුහුන දෙන විට මානව පැවැත්මේ  බිඳ වැටීම පෙන්වා දෙයි. දේශපාලනයේ හා අධිකරණ පද්ධතියේ දූෂණය  ඔහු  තම කෘති මගින් පෙන්වා දුන්නේය.   ඩිකන්ස් උසාවියේ අපයෝජනයන් සහ පරිපාලන නොහැකියාව හෙළි කරයි.  අධිකරණ  වැරදි නීති පද්ධතිය, මිල අධික උසාවි ගාස්තු, නිලධාරිවාදී භාවිතයන්, තාක්‍ෂණිකත්වය, ප්‍රමාදය සහ දෝශ සහිත විනිශ්චයන්  ඩිකන්ස් විසින් පෙන්වා දෙයි. ඩිකන්ස් ‘විප්ලවවාදී’ ලේඛකයෙකු නොවන බව ජෝජ් ඕවල් ප්‍රකාශ කලේය. නමුත් සමාජ අපයෝජනයන්ට ඔහු එරෙහි විය. ඔහු නීතියට, පාර්ලිමේන්තු රජයට, අධ්‍යාපන ක්‍රමයට යනාදී වශයෙන් ආයතන වලට පහර දුන්නේය. විප්ලවය ඔහු දකින පරිදි එය හුදෙක් යක්‍ෂයෙක් වන අතර එය කුරිරුකමෙන් ඉපදී සෑම විටම විනාශයකින් අවසන් වේ.  

1842 දී ඔහුගේ පළමු එක්සත් ජනපද චාරිකාව අතරතුර දකුණු ප්‍රාන්තවල නීග්‍රෝ වහල්භාවය ගැන ඩිකන්ස් විවේචනාත්මකව අදහස් පළ කලේය. තවද අතිරේක ප්‍රතිසංස්කරණ සඳහා ඔහුගේ සහාය ප්‍රකාශ කළේය. 1846 දී පැරිසියේ කළ සංචාරයේදී ඩිකන්ස් හට  ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රේ ඩුමාස්, වික්ටර් හියුගෝ, ඉයුජින් ස්ක්‍රබ්, තියෝෆිල් ගෝටියර්, ප්‍රංශුවා-රෙනේ ඩි චැටෝබ්‍රියන්ඩ් සහ ඉයුජින් සූ හමුවිය. ඔහු නාට්‍ය කලාව පිළිබඳ උනන්දුවක් දැක්වූ අතර  1851 දී වික්ටෝරියා රැජින ඉදිරියේ නාට්‍ය රචනා කර රඟ දැක්වීය.  

චාල්ස් ඩිකන්ස් සමාජයට කළ විශාලතම බලපෑම වෛද්‍ය ලෝකයේ දැකිය හැකිය. ඔහුගේ පළමු ප්‍රකාශිත නවකතාව වන ද පික්වික් පේපර්ස් හි ජෝ නම් චරිතය විස්තර කර ඇත්තේ අමුතුම වේලාවක නින්දට වැටෙන තරබාරු පිරිමි ළමයෙකු පිලිබඳවය. ජෝ විසින් නිදර්ශනය කරන ලද තත්වයන් වැනි නින්දේ ආබාධ තවමත් පික්විකියන් සින්ඩ්‍රෝමය ලෙස හැඳින්වේ. ඔහු අවම වශයෙන් අවුරුදු 120 කට පෙර නින්දේ හුස්ම ගැනීමේ ආබාධ පිළිබඳ සායනික ලක්‍ෂණ බොහෝමයක් විස්තර කළේය. මේ අනුව පික්විකියන් සින්ඩ්‍රෝමය”( හයිපොවෙන්ටිලේෂන් සින්ඩ්‍රෝමය)  යන යෙදුම වෛද්‍ය ශබ්දකෝෂයට ඇතුළු විය. බ්‍රිතාන්‍ය අධිරාජ්‍යයේ පළමු ළමා රෝහල සංරක්ෂණය කිරීමේදී ඩිකන්ස් ද විශාල කාර්යභාරයක් ඉටු කළේය.

චාල්ස් ඩිකන්ස් යනු ඉංග්‍රීසි සාහිත්‍යයේ දැවැන්තයෙකි. ඔහු සමාජ ප්‍රතිසංස්කරණවාදියෙකු විය. තමා ජීවත්වන සමාජය එහි සාමාජිකයන්ගෙන් බොහෝ දෙනෙකුට පූර්ණ මනුෂ්‍යත්වය ලබා ගැනීමේ හැකියාව ප්‍රතික්ෂේප කරන බව ඔහු තේරුම් ගත්තේය. දුප්පතුන්ගේ තත්වය පිළිබඳව වික්ටෝරියානු මහජන මතය වඩාත් දැනුවත් කිරීමට ඩිකන්ස් සමත් විය.  සමාජ විචාරකයෙකු ලෙස ඩිකන්ස් ඉංග්‍රීසි සමාජයේ ප්‍රතිසංස්කරණයේ අවශ්‍යතාවය දුටුවේය.1918 දී එක්සත් රාජධානියේ කාන්තාවන්ට ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීමට අවසර ලැබීමට බොහෝ කලකට පෙර ඩිකන්ස් කාන්තා අයිතිවාසිකම් වෙනුවෙන් පෙනී සිටි අයෙකි. ෆ්‍රැන්සිස් ට්‍රොලෝප්, චාලට් එලිසබෙත් ටෝනා, චාලට් බ්‍රොන්ටේ සහ එලිසබෙත් ගෑස්කෙල් මෙන් වික්ටෝරියානු සමාජයේ කාන්තාවන් හිංසනයට ලක්වීම පිළිබඳව ඩිකන්ස් හොඳින් දැන සිටියේය. ඔහු නීතියේ අයුක්තියට හා සමාජ කුහකකමට හා නපුරට පහර දුන්නේය. ඩිකන්ස් විශිෂ්ට සදාචාරවාදියෙක් සහ ප්‍රත්‍යක්ෂ සමාජ විචාරකයෙක් විය. ඩිකන්ස් නවකතාව සමාජ හෘද සාක්ෂියේ ගබඩාවක් ලෙස භාවිතා කළේය. 

බ්‍රිතාන්‍යයේ ඩිකන්ස්ගේ බලපෑම අති විශාල වූ නමුත් ඔහු යුරෝපීය හා ඇමරිකානු සාහිත්‍යයට ද බලපෑම් කළේය. ඔහු ජෝසප් කොන්රාඩ් සහ හෙන්රි ජේම්ස්, ෆ්‍රාන්ස් කෆ්කා සහ විලියම් ෆෝක්නර්, තෝමස් එලියට් සහ මාසෙල් ප්‍රෞස්ට් වැනි බොහෝ ලේඛකයින්ට බලපෑම් කළේය. ලේඛක ස්ටීවන් කිං ඩිකන්ස්ව ‘නවකතාවේ ෂේක්ස්පියර්’ ලෙස හැඳින්වීය.  ඩිකන්ස් රුසියානු ලේඛකයින් වන නිකොලායි ගොගොල්, ෆියෝඩර් දොස්තයෙව්ස්කි සහ ලියෝ ටෝල්ස්ටෝයි මෙන්ම පසුකාලීන සෝවියට් චිත්‍රපට නිෂ්පාදකයින් වන සර්ජි අයිසන්ස්ටයින් කෙරෙහි විශේෂ බලපෑමක් ඇති කළේය.

ඔහුගේ අවසන් නවකතාව වන The Mystery of Edwin Drood නිම  කිරීමට ඔහුට නොහැකි විය.  චාර්ල්ස් ඩිකන්ස් 1870 ජුනි 9 වන දින ගාඩ්ස් හිල්හිදී මිය ගියේය. ඔහු තම දේහය කෙන්ට්හි රොචෙස්ටර් ආසන දෙව්මැදුරේ සුසාන භූමියේ සරල සොහොනක වළලනු ලෙස ඉල්ලා සිටියේය.  චාර්ල්ස් ඩිකන්ස් ගේ සිරුර ඔහුගේ අභිමතයන්ට එරෙහිව වෙස්ට්මිනිස්ටර් හි තැන්පත් කරන ලදී.  ඔහුගේ සොහොන් ගලෙහි මෙසේ ලියා තිබේ. 

"ඔහු දුප්පතුන්ට, දුක් විඳීමට හා පීඩිතයන්ට අනුකම්පා කළ අයෙකි. ඔහුගේ මරණයෙන්   ශ්‍රේෂ්ඨතම  ලේඛකයෙකු ලෝකයට අහිමි විය.  

Works Cited

Allen,M. (1988).Charles Dickens's childhood. Palgrave Macmillan.

Berchaoua, R. (2014). Social Classes’ Differences in Charles Dickens’ Hard Times. Master Thesis, Kasdi Merbah University, Ouargla.   

Bolton,P. (1987).Dickens dramatised.  Boston, Mass.

Dickens, Charles. The Pickwick Papers. Oxford: Oxford University Press, 1988.  

Fido, M.(2012). The World of Charles Dickens: The Life, times and Works of the Great Victorian Novelist. London: Carlton.

Goldberg, M. (1972). Carlyle and Dickens. Athens: University of Georgia Press.

Manning, S. B. (1971) Dickens as Satirist. New Haven-London.

Patten, R.L.(1978).Dickens and his publishers. Oxford University Press.

Wilson, A.(1970). The World of Charles Dickens. Martin Secker and Warburg.