පෝලන්ත ජාතික බ්‍රිතාන්‍ය නවකතාකරු - ජෝශප් කොන්රාඩ්

 වෛද්‍ය රුවන් එම් ජයතුංග 

ජෝශප් කොන්රාඩ් පෝලන්ත ජාතික බ්‍රිතාන්‍ය නවකතාකරුවෙකි.  කොන්රාඩ්ගේ කෘති රොමැන්ටික  සංකේතවාදය සහ යථාර්ථවාදී හා නූතනවාදී අදහස් මත පදනම් වේ.  ඔහුගේ සාහිත්‍ය කෘති චාල්ස් ඩිකන්ස් වැනි ලේඛකයන්ගේ යථාර්ථවාදී සාහිත්‍ය සම්ප්‍රදාය හා නැගී එන නූතනවාදී පාසල් අතර පරතරය පියවයි.   බොහෝ විචාරකයින් ඔහුව නූතනවාදයේ පුරෝගාමියෙකු ලෙස හඳුන්වති. දොස්තයෙව්ස්කි මෙන් කොන්රාඩ් මිනිසාගේ සැඟවුණු ආත්මය ගැන උනන්දු විය.  ඔහුගේ නිර්මාණ අධිරාජ්‍යවාදය සහ යටත් විජිතවාදය ඇතුළුව යුරෝපීය ආධිපත්‍යය සහිත ලෝකයක  මිනිස් මනෝභාවය ගැඹුරින් ගවේෂණය කරයි. 

ජෝසෆ් කොන්රාඩ් (ජොසෙෆ් ටියෝඩර් කොන්රාඩ් කෝර්සෙනොව්ස්කි ) 1857 දෙසැම්බර් 3 වන දින යුක්රේනයේ බර්ඩිචිව් හි උපත ලැබීය. වංශාධිපතියෙකු, ලේඛකයෙකු සහ පරිවර්තකයෙකු වූ ඔහුගේ පියා 1863 පෝලන්තයේ රුසියානු පාලනයට එරෙහිව පෝලන්ත කැරැල්ලට සහාය දැක්වීම නිසා රුසියානු බලධාරීන් විසින් වෝර්සෝ හි දී අත්ඩංගුවට ගෙන සයිබීරියාවට පිටුවහල් කරනු ලැබීය. ඔහුගේ පියා වසර හතරකට පසු සිරභාරයේ සිටියදී මිය ගියේ ය. තම පියාගේ රුසියානු විරෝධී ක්‍රියාකාරකම් හේතුවෙන් ඔහුගේ පවුල වෝර්සෝ වෙතින් පිටුවහල් කරන විට ජෝසෆ් කොන්රාඩ්ට වයස අවුරුදු හතරකි. ඔහුගේ මව 1865 දී  ක්‍ෂය රෝගයෙන් මිය ගියාය.  කොන්රාඩ් වයස අවුරුදු එකොළහ වන විට ඔහු අනාතයෙකු විය. ඔහුව හදා වඩා ගත්තේ ඔහුගේ මාමා විසිනි. 

වයස අවුරුදු 17 දී කොන්රාඩ් මාසෙල් වෙත ගොස් නාවිකයෙකු ලෙස සිය වෘත්තිය ආරම්භ කලේය. මීලඟ අවුරුදු විස්ස තුළ ඔහු නොකඩවා යාත්‍රා කළේය. . ඔහු ඉංග්‍රීසි භාෂාව දැන නොසිටි නමුත් ඔහු ලොස්ටොෆ්ට් සහ නිව්කාසල් අතර මුහුදු ගමන් කරන ඉංග්‍රීසි නැවක සේවය සඳහා අත්සන් තැබීය. ඔහු ඉංග්‍රීසි ඉගෙනීමට පටන් ගත්තේ එම නැවෙහි සිටියදීය.  1894 දී වයස අවුරුදු 36 වූ ඔහු මුහුදු ජීවිතය අතහැර කතුවරයකු විය. 

කොන්රාඩ්ගේ කෘති මතුවන්නේ  ඔහුගේ කාලයේ යුරෝපයේ කැපී පෙනෙන සාහිත්‍ය ධාරා තුනක එකතුවෙනි: රොමැන්ටිකවාදය, විශේෂයෙන් පෝලන්ත නවකතාකරුවෙකු වන හෙන්රික් සියෙන්කිවික්ස්ගේ කෘතිවල; ලියෝ ටෝල්ස්ටෝයි සහ ෆියෝඩර් දොස්තයෙව්ස්කිගේ කෘතිවල රුසියාවේ මල් හටගත් යථාර්ථවාදය; සහ නූතනවාදය, විසිවන සියවසේ ප්‍රමුඛ සාහිත්‍ය සෞන්දර්යය ලෙස ඉස්මතු විය.  කොන්රාඩ් ටෝල්ස්ටෝයි සහ දොස්තයෙව්ස්කි කෙරෙහි වෛරී විය. ඔහු අගය කළ එකම රුසියානු නවකතාකරුවා වූයේ ප්‍රංශයේ සිය වෘත්තීය ජීවිතයේ වැඩි කාලයක් ජීවත් වූ  ඉවාන් තුර්ගේනිව් ය. 

ඔහු සිය ජීවිත කාලය පුරාම කෙටිකතා ලිවුවද, කොන්රාඩ්ගේ හොඳම කතා බොහොමයක් ලියා ඇත්තේ 20 සියවස ආරම්භයත් සමගය. කොන්රාඩ්ගේ බොහෝ කෘති මුහුද සම්බන්ධවය. 1896 සිට 1904 දක්වා කොන්රාඩ් වෙළඳ නාවිකයෙකු ලෙස තමා සංචාරය කළ ස්ථාන පිළිබඳව නවකතා ලියා ඇති අතර මානව අනුකම්පාවේ අවිනිශ්චිතතාව වැනි තේමාවන් ගවේෂණය කළේය. මිනිසාගේ ස්වයං රැවටීමේ හා අභ්‍යන්තර ගැටුම්වල කාලානුරූපී අරගලයට  කොන්රාඩ්  ආමන්ත්‍රණය කලේය. ඔහු බටහිර නොවන සංස්කෘතීන් හා නූතන ශිෂ්ටාචාරය අතර ගැටුම නිරූපණය කළේය. අධිරාජ්‍යයන් තුළ ඇති ප්‍රතිවිරෝධතා ඔහු පෙන්වා දුන්නේය. උදාසීන විශ්වයක් මධ්‍යයේ මිනිස් ආත්මයේ පීඩා නිරූපණය කිරීමේදී ඔහු වඩාත් සක්‍රිය විය.

කොන්රාඩ්  මිනිස් චරිත  පිළිබඳ දක්ෂ නිර්මාණකරුවෙකි. ඔහුගේ චරිත නූතන ජීවිතයේ හුදෙකලා වීමට හා සදාචාරාත්මකව පිරිහීමට ඇති හැකියාව පෙන්නුම් කරයි. ඔහුගේ කතා වලට නාවික පසුබිම් මෙන්ම උසස් සමාජය සහ ජාත්‍යන්තර දේශපාලනය ඇතුළත් වේ.   ඔහු සංකේතවාදය භාවිතා කලේය. ඔහු ලන්ඩන් සහ කාර්මික මිනිසා නිරූපණය කිරීමේදී අඳුරු චිත්‍රයක් ඉදිරිපත් කරයි. ඔහු මෙම සංකේතවාදය ඔහුගේ නවකතා බොහොමයක භාවිතා කලේය. 

කොන්රාඩ්  බොහෝ විට නාවික පසුබිමක් සහිත  කෙටි කථා සහ නවකතා ලිවීය. මුහුදේ නැවියෙකු ලෙස ගත කළ දශක ගණනාව තුළ ද ඔහු ලබාගත් භාෂා හා සංස්කෘතීන් පිළිබඳ දැනුම ඔහුගේ නවකතා වල පෙනෙන්නට තිබේ. ඔහු තම ලිවීම් කලේ ඉංග්‍රීසි බසිනි.   පෝලන්තයේ උපත ලද සහ හැදී වැඩුණු කොන්රාඩ් සිය තරුණ කාලයෙන් කොටසක් ප්‍රංශයේ ගත කළ අතර  ප්‍රන්ස බසද කතා කලේය. කොන්රාඩ්ගේ තුන්වන භාෂාව වන ඉංග්‍රීසි ඔහුගේ පළමු භාෂා දෙක වන පෝලන්ත සහ ප්‍රංශ භාෂාවේ බලපෑම යටතේ පැවතුනි.  කොන්රාඩ් ඉංග්‍රීසි ඉගෙනීමට පෙර ප්‍රංශ භාෂාව ඉගෙන ගෙන තිබූ අතර ප්‍රංශ සාහිත්‍යය ඔහුට බෙහෙවින් බලපෑවේය: ඔහුගේ ප්‍රධාන සාහිත්‍යමය බලපෑම් පැමිණෙන්නේ දහනව වන සියවසේ ට්‍රොලෝප් හෝ ජෝර්ජ් එලියට් වැනි ඉංග්‍රීසි ලේඛකයින්ගෙන් නොව, වෙනස් ආකාරයේ යථාර්ථවාදයක් භාවිතා කරන ප්‍රංශ නවකතාකරුවන්ගෙනි. ඔහුගේ බහු භාෂා හැකියාව ඔහුගේ අත්දැකීම්වල ජාත්‍යන්තර ස්වභාවය නිසා කොන්රාඩ්ගේ කොන්රාඩ්ගේ ලේඛන ශෛලිය අසාමාන්‍ය විය. ඔහු භාෂා තුනකින් තම සාහිත්‍යය ලෝකය ගොඩ නැගුවේය.  කොන්රාඩ්ගේ ශෛලිය ඔහු 19 වන සියවසේ අගභාගයේ සහ 20 වන සියවසේ මුල් භාගයේ විශිෂ්ට නවකතාකරුවෙකු බවට පත් කරයි. කොන්රාඩ් නිසැකවම නූතනවාදී ලේඛකයෙකු ලෙස සැලකිය හැකිය.  

කොන්රාඩ්ගේ පළමු නවකතාව වන Almayer's Folly (1895)  19 වන ශතවර්ෂයේ අග භාගයේ දී බෝර්නියෝ වනාන්තරයේ සිටි ලන්දේසි වෙළෙන්දෙකු වන කැස්පර් අල්මේයර්ගේ ජීවිතය සහ ඔහුගේ මිශ්‍ර උරුම දියණිය වන නීනා සමඟ ඇති ඔහුගේ සම්බන්ධතාවය සමග කේන්ද්‍රගත වේ.  අල්මේයර් සිය වෙළඳ ව්‍යාපාරය සඳහා අග්නිදිග ආසියාවට සංචාරය කරයි. ඔහු සැඟවුණු රන් ආකරයක් සොයා ගැනීමට බලාපොරොත්තු වේ. එහෙත් සත්‍ය වශයෙන්ම අල්මේයර්  සැඟවුණු රන් ආකරයක් සොයාගෙන ධනවත් වීමට සිහින දකින දුප්පත් ව්‍යාපාරිකයෙකි. ඔහුගේ බිරිඳ මලයාන් වන අතර ඇය සුදු ජාතිකයින් දූෂිත හා විශ්වාස කළ නොහැකි යැයි සිතන තැනැත්තියකි.  ඔවුනට නිනා නම් දියණියක් සිටින අතර ඇය  තම අනන්‍යතාවය පිළිබඳව ව්‍යාකූලත්වයට පත්ව සිටින්නීය.  අල්මේයර් තම ඉන්දුනීසියානු බිරිඳ හෙළා දකින අතර ඇයව පහත් කොට සලකයි. ඔහු තම දියණිය සමඟ යුරෝපයට ආපසු යාම ගැන නිමක් නැතිව සිහින දකින නමුත් එය සාක්ශාත් කර ගැනීමට නොහැකි වෙයි. ඔහු තම දියණිය විවාහ කර ගැනීම සඳහා සුදු ජාතිකයෙකු සොයයි.   නීනා සිය තරුණ මැලේ පෙම්වතා සමඟ පලා යන අතර, ඇගේ පියා බලාපොරොත්තු කඩවීම් නිසා අබිං වලට ඇබ්බැහි වී  දුක්ඛිත ලෙස මිය යයි.

කොන්රාඩ්ගේ පළමු නවකතාවේ දී, ජාතිවාදී හා සංස්කෘතික දෙමුහුන්වාදයේ ගැටලු පිළිබඳ ප්‍රක්‍ෂේපණයක් ලෙස අන්තර්-විවාහයක දරු පරපුරේ ප්‍රධාන චරිතය වන "නීනා " ඉදිරිපත් කරයි. නීනා ඇගේ සුදු උරුමය බැහැර කිරීමට උත්සාහ කරන අතර ඇගේ අඳුරු භාගය තෝරා ගනී. තමා පිරිසිදු යුරෝපීය රුධිරයෙන් නොවන බව නීනා තේරුම් ගත්තාය.  ඇය තමාව කිසි විටෙකත් යුරෝපීයයන් හෝ සුදු ජාතිකයින් අතර සමානයෙකු ලෙස පිළිගන්නේ නැති බව තේරුම් ගෙන තිබුනාය. ඇය බාලිනී රාජාගේ පුත් ඩේන් මරූලා සමඟ පැන යයි. 

නවකතාව නීනා ගේ පියා වන කැස්පර් අල්මේයර්ගේ අධිරාජ්‍යවාදී සිහිනයේ අසාර්ථකත්වය වෙත හැරේ. ඔහු ජීවත් වන බෝර්නියෝව ලන්දේසි පාලනය යටතේ පවතින අතර ඔහුගේ විශාල  නිවස දෘශ්‍ය විහිළුවක් බවට පත්වේ.  නවකතාව මගින් යුරෝපීයයන් මෙන්ම අරාබිවරුන්, මැලේ ජාතිකයන් සහ මිරිදිය ඩයැක්වරුන්ගෙන් සැදුම්ලත් සමාජ ස්ථරයක් පෙන්වා දෙයි. සාම්ප්‍රදායික යථාර්ථවාදී දහනව වන ශතවර්ෂයේ ප්‍රබන්ධයේ ආකෘතිය මත කාර්යක්ෂමව ගොඩනගා ඇති මෙම පළමු නවකතාව සඳහා වීරයා දැඩි අධිරාජ්‍යවාදී ක්‍රීඩාවේ පරාජිතයෙකු ලෙස නිරූපණය කිරීම විශේෂිත ය. අල්මේයර්ට ප්‍රධාන උභතෝකෝටික දෙකක් ඇති වූ අතර එය ඔහුගේ අසාර්ථක ව්‍යාපාරයෙන් හා ඔහුගේ විවාහය අසාර්ථක වීම නිසා ඇති වූ මානසික පීඩාවන්ගෙන් සමන්විත විය.  

 

 කොන්රාඩ් බොහෝ විට පුද්ගලාරෝපණය කිරීමේ සාහිත්‍ය තාක්‍ෂණය භාවිතා කරයි, එය අජීවී වස්තූන් සඳහා මානව ගුණාංග ආරෝපණය කරයි. ඔහු බෝර්නියෝ හි සැබෑ බෙරාවු ගඟේ ස්වභාවය නවකතාව මගින් නිරූපණය කළේය.  ඔහු විසින් නිර්මිත මනංකල්පිත පැන්ටායි ගඟ ( බෙරාවු  ගඟ) ජීවමාන චරිතයක් බවට පත් කරයි.  පැන්ටායි  ගංගාව අල්මේයර් පසුකර යන ජීවන ප්‍රවාහය ද නියෝජනය කරයි. අල්මේයර්ගේ නිවස වචනාර්ථයෙන් විනාශයට සුදුසු යෙදුමකි. අල්මේයර්ගේ නිවස ඔහුගේ අඥානභාවයේ සංකේතයකි. අල්මේයර් අනුවන තීරණ ගත්තේය.  එම තීරණවලින් එකක් නම් බ්‍රිතාන්‍ය ආක්‍රමණයේදී බ්‍රිතාන්‍යයන්ට භාවිතා කිරීමට විශාල නිවසක් තැනීමයි. එහෙත් ආක්‍රමණය පමණක් කිසි විටෙකත් සිදු නොවන අතර නිවස කිසි විටෙකත් සම්පූර්ණ නොවේ.  ඔහුගේ නිවස, ඔහුගේ අසාර්ථක ව්‍යාපාරය, අවාසනාවන්ත විවාහය සහ ඔහුගේ දියණිය සමඟ ඇති අසාර්ථක සම්බන්ධය  අල්මේයර්ගේ මෝඩකම පිලිබඳ සංකේතාත්මක නිරූපණ වෙති. අල්මේයර් සිය මූලාරම්භය ලෙස සලකන යුරෝපයට ආපසු යාමට කැමති වන අතර, ඔහුගේ බිරිඳ  සම්බීර් වෙත ආපසු යාමට කැමතිය.  ඔහුගේ දියණිය නීනා සිය මැලේ මූලයන් වෙත ආපසු යාමට උත්සුක වන්නීය. එය ගවේෂණය පිළිබඳ කතාවක් වන අතර සෑම චරිතයක්ම විවිධ අභියෝගයන්ට මුහුණ දිය යුතු ආකාරය කතුවරයා විසින් පෙන්වා දෙයි.   

1890 දී ජෝශප් කොන්රාඩ් බටහිර අප්‍රිකාවේ කොංගෝ ගඟ දිගේ යාත්‍රා  කළේය.  එවකට බෙල්ජියම් කොංගෝව යනු බෙල්ජියමේ II වන ලියෝපෝල්ඩ් රජු විසින් පුද්ගලිකව පාලනය කරන ලද ආයතනික “ රාජ්‍යක් මෙන්ම ලියෝපෝල්ඩ්ගේ ජන සංහාරක හිංසනය සිදු වූ ස්ථානයද විය. කොංගෝව බෙල්ජියම් ජනපදයක් නොව ඔහුගේම දේපළක් විය. කොංගෝවේ ස්වාභාවික සම්පත්වලින් පුද්ගලික ලාභ උපයා ගැනීමේදී, ලියෝපෝල්ඩ් රජු කොංගෝ වැසියන් නිර්දය ලෙස සූරාකමින් වහල්භාවය, ස්ත්‍රී දූෂණය, විකෘති කිරීම සහ සමූහ ඝාතනයන්ට යටත් කළේය. මෙම අත්දැකීම් ඔහුට Heart of Darkness (1902)  නවකතාව ලිවීමට උපකාර විය. ඔහු බෙල්ජියම් කොංගෝවේ සිය අත්දැකීම් විස්තර කලේ චාල්ස් මාලෝ නම් නාවික චරිතය හරහාය. කොංගෝ නිදහස් රාජ්‍යයේ  වාෂ්ප නැවක කපිතාන්වරයෙකු ලෙස බෙල්ජියම් සමාගමක් විසින් කුලියට ගත් චාල්ස් මාර්ලෝ නම් ඉංග්‍රීසි නාවිකයෙකු සමස්ථ කතාව පවසයි. කථකයා පවසන්නේ බෙල්ජියම් කොංගෝවේ හදවතට යන ගමනක් ගැනත්, තවත් පාර්ශවයකින් මිනිසාගේ ආත්මය කරා යන ගමන ගැනත් ය.

කොන්රාඩ් මිනිසාගේ අඳුරු හදවත සමඟ කටයුතු කරයි. ඔහු විශ්වාස කරන්නේ මිනිසා   සහජයෙන්ම නපුරු බවය. ශිෂ්ඨ සම්පන්න මිනිසුන් තමන් දැකීමට අකමැති සත්‍යය වසං කිරීමට සදාචාරය නිර්මාණය කරති. කොන්රාඩ් නවකතාව විවෘත කරන්නේ යුරෝපය ආලෝකයේ හදවත නොවන බව පැහැදිලි කරමිනි. අප්‍රිකාවේ හෝ එහි අඳුරු සම සහිත වැසියන් අතර අන්ධකාරය සැඟවී නැත.

අන්ධකාරයේ හදවත යනු අත්දැකීමකි.  මෙම නවකතාව මගින් කොන්රාඩ් යටත් විජිතවාදය පිලිබඳව විවේචනාත්මක දෘෂ්ටියක් ඉදිරිපත් කලේය. මෙම නවකතාව  19 වන සියවසේ අධිරාජ්‍යවාදී කෑදරකම හා ශිෂ්ඨ සම්පන්න මිනිසාගේ අඳුරු විභවතාවයන් පිළිබඳ සංකේතාත්මක කතාවකි. මෙම නවකතාව පිටවූ පසු සමකාලීන විචාරකයින් කොන්රාඩ්ගේ තීක්ෂ්ණ බුද්ධිය සහ විචිත්‍රවත් භාෂාව භාවිතා කිරීම ගැන ප්‍රශංසා කළහ.  කොන්රාඩ් ගේ නවකතාව පසුකාලීනව චිත්‍රපට අධ්‍යක්‍ෂක ෆ්‍රැන්සිස් ෆෝඩ් කොපෙලාට ඔහුගේ ඇපොකොලිප්ස් නව් චිත්‍රපටය නිර්මාණය කිරීම සඳහා වස්තු බීජය සැපයීය.

චාල්ස් මාලෝ බෙල්ජියම් කොංගෝවට යාම භූගෝලීය “අන්ධකාරයේ හදවතක්” තුළට පමණක් නොව, ඔහුගේම මානසික අභ්‍යන්තරයටත්, සමහර විට බටහිර ශිෂ්ටාචාරයේ අඳුරු මානසික අභ්‍යන්තරයටත් යාමකි. අන්ධකාරයේ හදවත බටහිර යටත් විජිතවාදයේ බිහිසුණුකම විමසා බලන අතර අධිරාජ්‍යවාදය සහ වර්ගවාදය පිළිබඳව ව්‍යංගයෙන් අදහස් දක්වයි. නවකතාව මානව දුගීභාවයේ ගැඹුර හෙළි කරයි. මෙම නවකතාව මානව අභ්‍යන්තරය පිළිබඳ විශ්වීය ගවේෂණයක් ලෙස හඳුන්වන ලදි.

අප්‍රිකානු ලේඛක චිනුවා අචෙබේ  කොන්රාඩ් ගේ නවකතාව හෙළා දුටුවේය. අචෙබේ කොන්රාඩ්ගේ නවකතාව විස්තර කළේ අප්‍රිකානුවන් මනුෂ්‍යකරණයට ලක් කළ ආක්‍රමණශීලී හා නින්දිත පොතක් ලෙස ය. චිනුවා අචෙබේ පවසන පරිදි කොන්රාඩ් “තරයේම ජාතිවාදියෙකු” වූ අතර සුදු ජාතිකයාගේ අභ්‍යන්තරය ගවේෂණය කිරීම සඳහා පසුබිමක් ලෙස අප්‍රිකානුවන් යොදා ගැනීම සඳහා ඔවුන්ව පහත් කොට සැලකුවේය. අප්‍රිකාවේ අගතිගාමී ප්‍රතිරූපයක් මෙම පොත ප්‍රවර්ධනය  කරන බවට ඔහු තර්ක කලේය.   කෙසේ වෙතත්, බොහෝ විචාරකයින්ගේ මතය වන්නේ කොන්රාඩ් යටත් විජිතවාදය නිසා ඇති වූ විනාශයන් පිළිබඳව අවධානය යොමු කිරීම සිදු කොට ඇති බවයි. අන්ධකාරයේ හදවත අධිරාජ්‍යවාදය අවට ඇති ගැටළු සංකීර්ණ ආකාරවලින් ගවේෂණය කරයි.නවකතාවේ අහඹු දර්ශන මගින් යටත් විජිත ව්‍යවසාය පිළිබඳ කටුක චිත්‍රයක් ඉදිරිපත් කරයි. නවකතාව සදාචාරාත්මක ව්‍යාකූලත්වය පිළිබඳ ගවේෂණයකි.  ( 1909 ඔක්තෝබර් 7 වන දින කොංගෝවේ දෙවන ලියෝපෝල්ඩ්ගේ පාලනය අවසන් කිරීමට සමත් වූ යුරෝපයේ ප්‍රතිසංස්කරණවාදීන්ට හාර්ට් ඔෆ් ඩාර්ක්නස් ආභාෂය ලබා දුන් බව සඳහන් කිරීම වටී )

19 වන ශතවර්ෂයේ දෙවන භාගය තුළ, වාර්ගික උත්තරීතරභාවය පිළිබඳ ව්‍යාජ න්‍යායන් අධිරාජ්‍ය ගොඩනැගීම සඳහා භාවිතා කරන ලද අතර, ඔවුන්ට වෙනත් පැහැදිලි අයිතියක් නොමැති ස්ථානවල ස්වදේශික ජනගහනය පිළිබඳ යුරෝපීය පාලනය සාධාරණීකරණය කළේය. කෙසේ වෙතත්, මාර්ලෝ මෙම පහසු ප්‍රබන්ධය පිළිගැනීමට තරම් නරුම ය. ගඟ දිගේ යාම  ලෝකයේ මුල්ම ආරම්භයට ආපසු යාමක් වැනිය ”යනුවෙන් මාර්ලෝ පවසයි. ඒ අනුව ඔහු ස්වදේශික නීග්‍රෝ මිනිසුන්  දකින්නේ“ ප්‍රාග්  ඓතිහාසික මිනිසාගේ ”අවශේෂ ලෙස ය.  නවකතාව කොංගෝ ගම්වැසියන්  නිරූපණය කරන්නේ ප්‍රාථමික පුද්ගලාරෝපණය කරන ලද, කාලය අමතක වූ රටක වැසියන් ලෙස ය.  හාර්ට් ඔෆ් ඩාර්ක්නස් පුරා ඇති පින්තූර කිහිපයක් අප්‍රිකාවේ යුරෝපීය පැවැත්මේ නිෂ්එල බව යෝජනා කරයි. එවැනි පළමු රූපය බටහිර අප්‍රිකාවෙන් මාර්ලෝ සාක්‍ෂි දරයි.

 

කොන්රාඩ්ගේ දිගු ප්‍රබන්ධ අතරින් එකක් වන "නොස්ට්‍රෝමෝ "(1904) හි තේමාව වූයේ මිනිසාගේ ගැඹුරු අවශ්‍යතා  සහ ඔහුගේ පොදු ක්‍රියා සහ තීරණ අතර සම්බන්ධතාවයයි.  නොස්ට්‍රෝමෝ (1904) බොහෝ විට කොන්රාඩ්ගේ ශ්‍රේෂ්ඨතම නවකතාව විය හැකිය. මනංකල්පිත  දකුණු ඇමරිකානු රටක් වන කොස්ටගුවානාහි රිදී පතලක් වටා පදනම් වූ ප්‍රජාවකගේ ජීවිත කෙරෙහි අවධානය යොමු කරන "නොස්ට්‍රෝමෝ"  සාම්ප්‍රදායික නොවන නවකතාවකි. කොස්ටගුවානා ප්‍රබන්ධ ජාතියක් වුවද, පොතේ විස්තර කර ඇති පරිදි එහි භූගෝලය සැබෑ ජීවිත කොලොම්බියාවට සමාන ය. කොස්ටගුවානා රාජ්‍යය දේශපාලන දූෂණය හා අස්ථාවරත්වය යටතේ පීඩා විඳින අතර එහි ජනතාව ජීවත් වන්නේ දරිද්‍රතාවයේ ය. මනෝ විද්‍යාව හා දෘෂ්ටිවාදය අතර ඇති සම්බන්ධය, මිනිසාගේ ගැඹුරු අවශ්‍යතා සහ ඔහුගේ පොදු ක්‍රියා සහ තීරණ අතර සම්බන්ධය ගැන නොස්ට්‍රෝමෝ  නවකතාව සැලකිලිමත් වේ.

 නොස්ට්‍රෝමෝ  නවකතාව ලිවීමේ දී ඉම්ප්‍රෙෂනිස්ට් මාදිලිය (ස්වරස ප්‍රතිපාදකත්වය)  කොන්රාඩ්ට පැහැදිලිවම බලපෑම් කළේය.  සාහිත්‍ය විචාරක ස්කොට් ෆිට්ස්ජෙරල්ඩ් "නොස්ට්‍රෝමෝ"   නවකතාව අගය කලේය. නවකතාවේ ප්‍රධාන තේමාව වන්නේ සදාචාරාත්මක  විඥානවාදය සහ ‘ද්‍රව්‍යමය අවශ්‍යතා’ අතර සම්බන්ධය බව එෆ්. ආර්. ලෙවිස් ප්‍රකාශ කරයි. නොස්ට්‍රෝමෝ ජෝසෆ් කොන්රාඩ්ගේ ‘විශාල’ දේශපාලන නවකතාවයි. නවකතාව දේශපාලන ක්‍රියාකාරිත්වය කෙරෙහි මෙන්ම චරිත අතර පෞද්ගලික සම්බන්ධතා කෙරෙහිද  අවධානය  යොමු කරයි . දේශපාලන අරගලය, ජාත්‍යන්තර ධනවාදය, යුරෝපය සහ එක්සත් ජනපදය ලතින් ඇමරිකාව දක්වා ව්‍යාප්ත වීම, විවිධාකාර වූ පෞද්ගලික වීරත්වය සහ පරිත්‍යාගය සහ මිනිසුන් ස්වයං විනාශයට මඟ පෑදිය හැකි සිහින හා උමතුව යන පුළුල් තේමාවන් නවකතාවේ අන්තර්ගත වේ.

ජෝසෆ් කොන්රාඩ්ගේ Lord Jim  නවකතාව අර්ධ වශයෙන් සත්‍ය සිදුවීම් මත පදනම් විය.. ලෝඩ් ජිම් මුහුදු කතාවක් නොවේ, කෙසේ වෙතත්, පිරිසිදු අර්ථයෙන්, නවකතාවේ බොහෝ ක්‍රියා සිදු වන්නේ ගොඩබිම මත ය. ලෝඩ් ජිම් කොන්රාඩ්ගේ මනෝ විද්‍යාත්මක අධ්‍යයනයකි. “ජිම් පැහැදිලිව දැකීමේ” උත්සාහයක් ලෙස ජිම්ගේ මනස සහ ඔහුගේ අභිප්‍රේරණයන් ඉතා සූක්ෂම ලෙස සොයා බලා විමර්ශනය කරනු ලැබේ. 

 ජිම් සාමිවරයා  ඉතා ආකර්ෂණීය තරුණයෙකි. ජිම්  ඉපදී හැදී වැඩුණේ ඉංග්‍රීසි පාර්සන් නිවසක වන අතර ඔහු තරුණ වියේ පසු වන විට මුහුද සිය වෘත්තිය බවට පත් කිරීමට තීරණය කළේය. ජනප්‍රිය මුහුදු සාහිත්‍යය මත හැදී වැඩුණු ජිම් නිරන්තරයෙන් වීරයෙකු වීම ගැන දවල් සිහින දකින නමුත් ඔහු කිසි විටෙකත් සැබෑ අනතුරකට මුහුණ දී නැත. කෙසේ වෙතත් සැබෑ අන්තරායන් හමුවේ ඔහුගේ පරමාදර්ශ බිඳ වැටේ.  විපතට පත් මගී නෞකාවක් අතහැර දැමීමට ඔහුට සිදු වන අතර ඔහු ඒ පිලිබඳව නිරන්තරයෙන්ම තැවේ. ඔහුගේ ක්‍රියාව හේතු කොට ගෙන  මුස්ලිම් වන්දනාකරුවන් අටසියයක  ගේ ජීවිත අවධානමට පත් විය.  නැව අතහැර දැමීමට පෙර ඔහුට දැඩි අභ්‍යන්තර අරගලයක් කලේය. තීරණාත්මක මොහොතේදී, ජිම් ජීවිතාරක්ෂක බෝට්ටුවට පනින්නේ “ස්වාභාවික ආවේගය” නිසාය. මෙම අණතුරින් පසු ජිම්ගේ පරිකල්පනය මග හැරිය නොහැකි හා අනුකම්පා විරහිත ව්‍යසනයක අමිහිරි දර්ශන වලින් සමන්විත වෙයි. ජිම් කෙතරම්  පරාජයට පත් වී ඇත්ද යත්, ඔහුගේ ආත්මය තුළම “අදෘශ්‍යමාන පෞරුෂයක්, ඔහුගේ පැවැත්මේ ප්‍රතිවිරෝධී හා වෙන් කළ නොහැකි හවුල්කරුවෙකු” සිටින බව පෙනේ. 

මුහුදු අණතුරින් පසු නීතිමය ගැටළු මතුවේ. නැව සහ එහි මගීන් 800 දෙනා අතහැර දැමීම සම්බන්ධයෙන් නඩු විභාගයට පෙනී සිටීමට ජිම්ට සිදුවේ. ඔහුගේ හෘදය සාක්ෂිය හෙළා දැකීම නිසා ඔහු නඩු විභාගයට නිර්භීතව මුහුණ දීමට තීරණය කරයි.

 නවකතාව යුරෝපීය යටත් විජිතවාදයේ ආතතීන් සහ දහනව වන ශතවර්ෂයේ අගභාගයේදී නැගෙනහිර ඉන්දීය කොදෙව්හි එහි භූමිකාව ගවේෂණය කරයි. අධිකාරිය නීත්‍යානුකූල කිරීම සඳහා වූ නූතන අරගලය ජිම් සාමිවරයාගේ කතාව හරහා කොන්රාඩ් පවසයි.  ඇතැම් විචාරකයන් පවසන පරිදි ලෝඩ් ජිම් නවකතාව  විජිතවාදය පිළිබඳ  ගැති ආකල්පය පිළිබිඹු කරයි.   ජිම්ට තමාට පාලනය කළ නොහැකි කුරිරු යථාර්ථයන් හමු වන අතර ඔහු ඉන් අසරණභාවයට පත් වෙයි.  ජීවිතයේ තීරණාත්මක අවස්ථා තුනක දී දුෂ්කර තේරීමකට මුහුණ දී සිටින මිනිසෙකු වන ජිම් සදාචාර පරීක්‍ෂාවකට බඳුන් වෙයි. කොන්රාඩ් පෙන්වා දෙන්නේ මිනිසා පව් සඳහා දඞුවම පිළිගත යුතු බවයි. මිනිසාට අවංකව පසුතැවිලි විය හැකි තාක් කල් ඔවුන්ට නව ජීවිතයක් ලබා ගත හැකි බව ඔහු  පවසයි.

 කෙටිකතාකරුවෙකු ලෙසටද  ජෝසෆ් කොන්රාඩ්ගේ හැකියාව විශිෂ්ඨය. ඔහුගේ පළමු කෙටිකතාව වන  The Idiots බුද්ධිමය ආබාධ සහිත දරුවන් සිටින යුවළක් පිලිබඳ කතාවකි; පවුල මත ඇති වන පීඩනය අවසානයේ මිනීමැරුමකට තුඩු දෙයි. කොන්රාඩ් තම කතන්දර පැසිෆික් සාගරයේ සිට දකුණු මුහුදු දූපත් සහ කොංගෝව දක්වා විවිධාකාර ස්ථානවල තැබුවද, ඔවුන්ගේ සැබෑ භූමි ප්‍රදේශය ඔහුගේ චරිතයන්ගේ හදවත් හා මනසින් සමන්විත අභ්‍යන්තර භූ දර්ශනයකි.  ඔහුගේ The Secret Sharer කෙටි කතාව ආධුනිකයෙකු  වඩාත් ධෛර්ය සම්පන්නව හා  වඩාත් සම්පූර්ණ බවට පත්වීම පිළිබඳ උපකල්පිත පරීක්‍ෂණයක් ලෙස කියවිය හැකිය.  කතාවේ පසුබිම  තරුණ නාවික  කපිතාන්වරයෙකු වන සියම් බොක්කෙහි (තායිලන්ත බොක්ක) දුෂ්කර කාර්‍ය මණ්ඩලයක් මෙහෙයවීමට අරගලයයි.  නවක කපිතාන්වරයා ඝාතනයක් සිදු කල නාවික කපිතාන්වරයෙකුට රැකවරණය දෙයි. කතාව ආරම්භ වන විට, කොන්රාඩ් ඇඟවුම් කරන්නේ කපිතාන් සිය තනතුර ලබාගත්තේ සෙසු නාවිකයින්ගේ නිලයන් හරහා ක්‍රමානුකූලව නැගී සිටීමෙන් නොව සම්බන්ධතා හරහා බවයි. මෙම කෙටිකතාව සෑම පුද්ගලයෙකුගේම ද්විත්ව ස්වභාවය පිළිබඳ ගැඹුරු හා බොහෝ විට අසතුටුදායක පරීක්‍ෂණයක් ලෙසත්, සෑම පුද්ගලයෙකුම මෙම ද්විත්ව භාවය ස්වයං වර්ධනය සඳහා විසඳා ගත යුතු ආකාරය ගැනත් විමසා බලන අතර සංකේතාත්මක භාවයෙන් පොහොසත්‍ ය.

ජෝසෆ් කොන්රාඩ්ගේ  'The Lagoon' කෙටිකතාව යනු එක් මිනිසෙකුගේ අර්බුදය මධ්‍යයේ මිතුරන් දෙදෙනෙකු නැවත එක්වීම පිළිබඳ චිත්තවේගීය ආරෝපිත කතාවකි. 

මෙම කෙටිකතාව සුදු ජාතික නැවියන් සහ මායාලන් දූපත් සමූහයේ ස්වදේශිකයෙකු හෝ දූපත් සමූහයක් අතර සංවාදයක් විස්තර කරයි. එය ධෛර්‍යය පිලිබඳ කතාවකි. එසේම එය යථාර්ථවාදය, ත්‍රාසජනක හා රොමෑන්ටිකවාදයේ අංග සහිත කෙටි කතාවකි. තවද මිනිසාගේ ක්‍රියාවන්හි මායාකාරී ලෝකයේ පරිපූර්ණ ප්‍රතිමූර්තියකි.

කොන්රාඩ් විසින් ලියන ලද "ඇමී ෆොස්ටර්" කෙටි කතාව ඉංග්‍රීසි සමාජය තුළ කොන්රාඩ්ගේම සමාජ හුදෙකලාව පිළිබිඹු කරන බව විශ්වාස කෙරේ. ඇමී ෆොස්ටර් ගොවියෙකුගේ දියණියකි. ඇය නැව මුහුදුබත් වීමෙන් පසු කුඩා නගරයක වෙරළට ගසාගෙන ආ යැන්කෝ ගුරල් නම් පිටස්තරයා සමඟ ආදරයෙන් බැඳී සිටින අතර එම නිසා ඇගේ පවුලේ අය සහ අසල්වාසීන් විසින්  ඇයව නින්දාවට ලක් කරති.  මධ්‍යම යුරෝපයේ සිට පැමිණි සංක්‍රමණිකයෙකු වන ගූරාල්, ඇමරිකාවට යන ගමනේදී නැව් අනතුරකින් බේරී මෙම කුඩා ප්‍රජාවේ කොටසක් බවට පත්වීම සහ ඉංග්‍රීසි ගම්මානයට අනුවර්තනය වීමට හා පිළිගැනීමට කරන අරගල කතුවරයා හෙළි කරයි. ඔහු ඉංග්‍රීසි කතා නොකළ අතර ඔහු වටා සිටි ඉංග්‍රීසි ගම්වැසියන් ඔහුව දුටුවේ ම්ලේච්ඡයෙකු ලෙසටය. යැන්කෝ ගුරල් ඇමී ෆොස්ටර් සමග විවහා වෙයි. ඔවුන්ට පුතෙකු සිටි අතර ඇමීට අවශ්‍ය වන්නේ ඔහුව ඉංග්‍රීසි සංස්කෘතිය අනුව හදා වඩා ගැනීමටය. දිනක් යැන්කෝ මාරාන්තික ලෙස රෝගාතුර වී ඇමිගෙන් වතුර ඉල්ලා සිටියේය. උණ විකාරය නිසා යැන්කෝ ඔහුගේ මව් බසින් කතා කළ අතර ඇයට එය තේරුණේ නැත. රෝගය උත්සන්න වී යැන්කෝ මිය ගියේය. 

"ඇමී ෆොස්ටර්"  කෙන්ට් වෙරළ තීරයේ කුඩා ගම්මානයක හුදෙකලාව මියගිය පිටස්තරයෙකු ගේ කතාවක් පමණක් නොවේ එය අන්තර් සංස්කෘතික හමුවීම් පිලිබඳ කතාවකි. තරුණ කඳු නගින්නෙකු වන යැන්කෝ ඇමරිකාවේ වඩා හොඳ අනාගතයක් සෙවීම සඳහා සිය කාර්පාතියන් ගම්මානයෙන් පිටව යයි. ඔහුගේ නැව මුහුදුබත් වීම නිසා අවසානයේදී ඔහු නවතින්නේ ඉංග්‍රීසි ගම්මානයකය. එංගලන්තයේ කුඩා ග්‍රාමීය ප්‍රජාවක සිටින අතර එහිදී ඔහුට සතුරුකම හා ප්‍රතික්ෂේප කිරීම හමු වේ. ඔහු අනුවර්තනය වීමට උත්සාහ දරයි. අවසාන වශයෙන්, සිදුවීම් වල ගමන් මග තීරණය කරන්නේ ජනවාර්ගික කේන්ද්‍රීය ආකල්පයයි. ඇමී සමග විවාහය යැන්කෝට ප්‍රජාවට ප්‍රවේශය ලබා දුන්නද, එය එහි ඔහුගේ ස්ථානය සුරක්ෂිත නොකරයි.  යන්කෝ සහ ඇමීගේ සම්බන්ධතාවය ගතික වන අතර කතාව ඉදිරියට යත්ම වෙනස් වේ. කොන්රාඩ් යන්කෝගේ ඛේදනීය ඉරණම මිනිසාගේ තත්වය පිළිබඳ විශ්වීය සත්‍යයක් ලෙසට ඉදිරිපත් කලේය.  

ඔහුගේ අවසාන වැදගත් නවකතාව වන වික්ටරි (1915) හුදකලාව සහ අනුකම්පාව යන තේමාව තවදුරටත් විමසා බැලීය. වික්ටරි යනු අවිනිශ්චිත සංවාද සඳහා කැප වූ දිගු ඡේද සහිත කථා නවකතාවකි. මෙම නවකතාවේදී ද කොන්රාඩ් සංකේතවාදියා යළිත් දැකිය හැකිය. කෙසේ වෙතත්, මෙම පසුකාලීන නවකතාවේ දී, කොන්රාඩ්ගේ ආඛ්‍යාන තාක්‍ෂණය සහ ඔහුගේ ශෛලිය සරල වී ඇති අතර විචිත්‍රවත් චරිත නිර්මාණය කිරීමට ඔහුට ඇති හැකියාව අඩු වී ඇතිවා සේම, ඔහු භාවිතා කරන සංකේතවල පෙර නවකතාවල නැවුම්බව හා ගැඹුර නොතිබුණි. 

සදාචාරාත්මක සංවේදීතාවයකින් යුත් මිනිසෙකුට දූෂිත හා අතහැර දැමූ ලෝකයක ක්‍රියා කළ හැකිද? මෙය ජෝසෆ් කොන්රාඩ් වික්ටරි නවකතාවෙන් විමර්ශනය කරන ප්‍රධාන ප්‍රශ්නයක් වෙයි. කොන්රාඩ්, නිසැකවම, මෙම නවකතාවෙන් මානව තත්වය පිළිබඳ ඔහුගේ දෘෂ්ටිය වන  මූලික අශුභවාදය හා ශෝකය ප්‍රකාශ කරයි. කොන්රාඩ් පැවසුවේ තමා මෙතෙක් ලියා ඇති ඕනෑම දෙයකට වඩා වික්ටරි හි "ජීවිත පිලිබඳ තත්‍ය ග්‍රහණය කර ගැනීමට උත්සාහ කළ බවයි. වික්ටරි ඔහුගේ පෙර කෘතිවලට වඩා සංකේන්ද්‍රිත සංකේතවාදයක් අඩංගු වූ අතර විචාරකයින් නවකතාවේ ප්‍රධාන චරිතය වන "ඇක්සෙල් හෙයිස්ට්"  සැලකුවේ කොන්රාඩ්ගේ සියලු චරිත අතරින් වඩාත්ම සංකීර්ණ එකක් ලෙස ය.  ඇක්සෙල් හෙයිස්ට්  ඇත්ත වශයෙන්ම කොන්රාඩ්ගේ අනන්‍යතාවය සඟවා ඇති අද්භූත ස්වීඩන් ජාතිකයෙකි

කොන්රාඩ් යනු ආචාරශීලී බාහිර පෙනුමකින් තම හුදෙකලා බව වසං කළ පුද්ගලයෙකි. කොන්රාඩ්ගේ නවකතා හුදකලා වීරයා වටා කේන්ද්‍රගත වෙයි. ඔහු අහම්බෙන් හෝ තේරීමකින් කෙසේ හෝ හුදෙකලා වී සෙසු මිනිසුන්ගෙන් වෙන්ව සිටී. හුදකලාව හා හුදෙකලා වීමේ මෙම තේමාව කොන්රාඩ්ගේ නවකතාවල ආධිපත්‍යය දරන අතර ඔහුගේ කෘති මුල් මුහුදු කතා වල සිට දේශපාලන නවකතා දක්වා කොන්රාඩ් ඔහුගේ “ආදර කතා” ලෙස හැඳින්වේ.  

කොන්රාඩ්ගේ ලේඛන හා චින්තනයට මුහුදේ බලපෑම දැකීමෙන් තොරව කියවීම දුෂ්කර ය.  කොන්රාඩ්ගේ බොහෝ චරිත ඔහුට හමු වූ සැබෑ පුද්ගලයින්ගෙන් ආභාෂය ලැබීය. කොන්රාඩ් ලෝකයේ හා ඔහුගේ කෘතිවල ඛේදවාචකය ගැන දැඩි අවධානයෙන් සිටියේය. පුද්ගලික මතකයන් ඔහු තුළ මිනිස් පරිහානියට විශාල සංවේදීතාවයක් සහ සදාචාරාත්මක වගකීමක් පිළිබඳ හැඟීමක් ඇති කළේය. 

කොන්රාඩ් සිය ලේඛන වෘත්තියේ මුල් අවදියේ දී, ජෙසී ජෝර්ජ් නම් ඉංග්‍රීසි ජාතික කාන්තාවක් සමඟ විවාහ විය. ඇය බොරිස් සහ ජෝන් යන පුතුන් දෙදෙනා බිහි කළාය. කොන්රාඩ් ජීවිත කාලය පුරාම රෝගාතුර, ශාරීරික හා මානසික රෝගවලින් පීඩා විඳි අතර ඔහුගේ ලිපිවල ඔහු බොහෝ විට මානසික අවපීඩනයේ රෝග ලක්ෂණ විස්තර කළේය. රෝගී තත්වයෙන් පීඩා විඳි මුත් ඔහු සිය අවසාන කාලය තුළ නවකතා ලිවීම හා ප්‍රකාශයට පත් කිරීම දිගටම කරගෙන ගියේය. ජෝශප් කොන්රාඩ් 1924 අගෝස්තු 3 වන දින  හෘදයාබාධයකින් මිය ගියේය.

කොන්රාඩ් සුවිශේෂී ලේඛකයෙකු විය. ඔහුගේ අද්විතීය පසුබිම සහ බහු භාෂා හැකියාව, නාවික දිවිය පිලිබඳ අත්දැකීම්  නිසා  ඔහුගේ සමකාලීනයන් හා සසඳන විට අද්විතීය ආකාරයකින් ලෝකය දෙස බැලීමට ඔහුට ඉඩ ලැබුණි. කොන්රාඩ් ඇත්ත වශයෙන්ම නූතන මනෝවිද්‍යාත්මක නවකතාවේ ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පියා වන අතර එහි චරිතය සහ චරිත විශ්ලේෂණය අවධාරණය කරයි. නූතන නවකතාව හැඩගැස්වීමේදී කොන්රාඩ් විශාල දායකත්වයක් ලබා දුන්නේය. ඔහු ඉංග්‍රීසි සාහිත්‍යයේ විශිෂ්ට සංකේතවාදියෙකි. බොහෝ නූතන කාව්‍යයන්හි සොයාගත හැකි පාරභෞතික රූපකවලට යම් ආකාරයකින් සම්බන්ධ වූ කොන්රාඩ් විසින් සම්ප්‍රදායික නොවන සංකේත භාවිතා කිරීම නූතන නවකතාවට නොවැලැක්විය හැකි බලපෑමක් ඇති කර තිබේ.  කොන්රාඩ්ගේ  කෘති  එෆ්. ස්කොට් ෆිට්ස්ජෙරල්ඩ්,  ඩී. එච්. ලෝරන්ස්, ජෝශප් හෙලර්, ඇල්බට් කැමූස් , වර්ජිනියා වුල්ෆ් , ග්‍රැහැම් ග්‍රීන් , අර්නස්ට් හෙමිංවේ, ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මාකේස්, වැනි කතුවරුන්  කෙරෙහි බල පවත්වන ලදි.   

Works Cited 

Batchelor, J.(1994). The Life of Joseph Conrad: A Critical Biography. Oxford, U.K.

Davis, L.(1998).Conrad’s Century: The Past and Future Splendour. New York: Columbia University Press.

Erdinast-Vulcan, D.(1991).Joseph Conrad and the Modern Temper, Oxford: Oxford University Press..

Gordan, J.(1940). Joseph Conrad: The Making of a Novelist. Cambridge, Mass.: Harvard University Press.

Hampson,R.(1992). Joseph Conrad: Betrayal and Identity, Basingstoke: Macmillan.

Hervouet, Y.(1990). The French Face of Joseph Conrad. New York.

Hawkins, H .(1979). Conrad's Critique of Imperialism in Heart of Darkness,  Modern Language Association, Vol.94, no. 2, March. 

Meyers, J.(1991). Joseph Conrad: A Biography. New York: Charles Scribner's Sons.

Simmons, A.H. (2006). Critical issues. Joseph Conrad. Houndsmills, Basingstoke, Hampshire & New York, NY: Palgrave.