ලතින් ගුරුවරිය

ලතින් කියූ විට සමහරෙකුට මතක් වන්නේ කුණුහරපය​. එහෙත් වෛද්‍ය පීඨයේදී අපට ලතින් ඉගෙන ගැනීමට සිදු විය​. ඒ කාලයේ මෙම ලතින් භාෂාව ඉගෙන ගැනීමට සිදුවීම මළ කරුමයක් ලෙස මා සිතුවද අද දිනයේ මම සිතන්නේ ලතින් බස ඉගෙන ගැනීමට සිදු වීම අගනා වරප්‍රසාදයක් කියාය​.  පසු කාලීනව ග්ලෙන්ඩන් කැම්පසයේ ප්‍රංශ භාෂාව ඉගෙන ගන්නා විට මට ලතින් බස බොහෝ සෙයින් උපකාරී විය​. එසේම පැරණි වෛද්‍යවරු ලතින් දැන සිටියෝය​. ලතින් නොදත් වෛද්‍යවරයා ග්‍රාම්‍ය වෛද්‍යවරයෙකු ලෙස සලකන ලදි. 

අපට ලතින් ඉගැන්වූයේ මහළු ගුරුවරියකි. ඇයගේ නම මරියා ගිරිගෝරියෙව්නාය​. ඇය තද විනය මෙන්ම දැණුම සිසුන් ගෙන් අපේක්‍ෂා කල ගුරුවරියකි. එහෙත් ඒ කාලයේ අපිට මරියා ගිරිගෝරියෙව්නාව විකාරයක් විය​. ඇයගේ පන්තියේදී මමත් සර්ගේයි ස්තෙත්සෙන්කෝත් නෙයියාඩම් කරමින් ඇයව ඇවිස්සුවෙමු. සෑම දිනකම පන්තිය ආරම්භයේදී ශ්තෝ වී ගතෝවිලි  සිවෝද්නියා  (අද ඔබලා මොනාද සූදානම් කලේ) කියා මරියා ගිරිගෝරියෙව්නා අසන්නීය​. වරක් මම කර්තෝශ්කු ( අර්තාපල්) කියා කීවෙමි. එවිට පන්තිය විනාඩි පහක් පමණ සිනාසුන අතර මරියා ගිරිගෝරියෙව්නා ආච්චි මට රැව්වාය​. 

අපගේ පන්තියේ සිටි ගිනියාවෙන් පැමිණි හරූණ කමාරා ලතින් බස ඉතා පහසුවෙන් අල්ලා ගත්තේය​. ඒ ඔහුගේ ප්‍රන්ස බස පිලිබඳ දැණුම නිසාය​. එහෙත් අනෙකුත් සිසු සිසුවියන් කාරමින් , උගුර පාදමින් ලතින් පාඨ කීවේ ඒවා උගුරේ හිර නොවීම සඳහාය​. 

මරියා ගිරිගෝරියෙව්නා ඉතා හොඳ අත්දැකීම් සහිත ගුරුවරියකි. ඇය අපට ලතින් වර නගන අන්දම , ලතින් බසේ තිබෙන ස්ත්‍රී ලිංග , පුරුෂ ලිංග සහ නපුන්සක ලිංගයන් ගැන කියා දුන්නාය​. එසේම නාම පද , ක්‍රියා පද මෙන්ම වෛද්‍ය විද්‍යාව සඳහා යෙදෙන ලතින් වචන මාලා කියා දුන්නා පමණක් නොව ඒවා අප ලවා බලෙන් වැමෑරුවාය​. 

ලතින් පන්තිය මැද විනාඩි පහලොවක විවේකයකි. එම කාලයේ අප   තරප්පු පේලිය දිගේ පහත මාලයේ තිබෙන කැන්ටිමට දුවන්නෙමු. කැන්ටිමේදී මට ඇංගෝලා ජාතික සිසුවෙකු වූ පවුලීන් මුණ ගැසේ. ඔහුගේ මවු බස පෘතුගීසිය​. මම පවුලීන් ගේ නම ලතින් වලින් වර නගමි ; පවුලීන් , පවුලීන් , පවුලීනුම් - නිවුත්රුම්. නිවුත්රුම් යනු නපුංසක ලිංගයයි. පවුලීන් මගේ නම ලතින් වලින් වර නැගීමට තැත් කරයි. එහෙත් ඔහුට එන්නේ මුස්කුලීනුම් හෙවත් පුරුෂ ලිංග නාම පදයකි. ඉන් පසු අපි දෙදෙනා සිනාසෙමින්  කුරීන්නය කත්ලේත්කි හෙවත් චිකන් කට්ලට්ස් කා තේ බොන්නෙමු. තේ බීමෙන් පසු ලතින් ආච්චිව මතක් වී මම වහාම පන්තිය වෙත දුවමි. 

මරියා ගිරිගෝරියෙව්නා අපට ඩික්ටේ‍ෂන් දෙන්නීය. රුසියන් බස පමණක් දන්නා ඊනාට සහ වැසිලිචුක්ට සමහර විට ලතින් ඩික්ටේ‍ෂන් අසීරුය​. ඔවුන් තතනමින් පෑන විකමින් ලතින් ඩික්ටේ‍ෂන් ලියති. සර්ගේයි ස්තෙත්සෙන්කෝ  පොත දෙස බලාගෙන "බ්ල්‍යාද් " කියා මුමුණයි. සර්ගේයි ස්තෙත්සෙන්කෝ රුසියානු කුණුහරප මුමුණන විට මට බකස් ගා සිනා නැගේ. එවිට සර්ගේයි ස්තෙත්සෙන්කෝ මදෙස බලා  "බ්ල්‍යාද්  මල්චී " (......කට පහපන්) කියා මට වැලමිටෙන් පහරක් අනියි. මමද ඔහුට වැලමිටෙන් පහරක් දෙන්නෙමි. එවිට ලතින් ගුරුවරිය ; "ඔබලා දෙදෙනා ආවේ ලතින් ඉගෙන ගැනීමටද සෙල්ලම් කිරීමටද?  කියා අසන්නීය​. "ඒ දෙකටම" කියා මම කීවෙමි. එවිට පන්තිය සිනාසුන අතර යලිත් වරක් මරියා ගිරිගෝරියෙව්නා මට රැව්වාය​. 

 මරියා ගිරිගෝරියෙව්නා අපට ඩික්ටේ‍ෂන් දෙන විට මම කරන්නේ ලතින් වචනයේ ස්වරය ඉංග්‍රීසි අකුරු වලින් ලිවීමයි. මරියා ගිරිගෝරියෙව්නා නෙක්‍රෝපොලිස් කියන්නීය​. මම එය ඉංග්‍රීසි අකුරු වලින් ලියමි. පසුව ඩික්ටේ‍ෂන් පරික්‍ෂා කරන විට ශබ්දය අනුව ඉංග්‍රීසි අකුරු වලින් ලතින් පාඨ ලියූ මා ලකුණු ලබාගෙන තිබුනි. එහෙත් වර නැගීම ක්‍රියා පද මට මහත් මළ ඇණයක් විය​. එහෙත් ලතින් ආච්චි මට බලහත්කාරයෙන් ලතින් වර නැගීම ක්‍රියා පද පෙව්වාය​. 

ලතින් පෙවීමෙන් ඇති වන අජීර්ණය වලක්වාලීමට ලතින් පාඩමින් පසු මමත් සර්ගේයි ස්තෙත්සෙන්කෝත් ලේසර් පාක් වෙත ගොස් උණු ශශ්ලීකී කමින්  පීවා (බියර්) බෝතලයක්   බොන්නෙමු. හොඳ සිසුවෙකු වූ වැසිලිචුක් අපගේ පාප මිත්‍ර සමාගම අත හැර ට්‍රෑම් කාර් එකක නැගී බිබ්ලියතියෙකා  හෙවත් පුස්තකාලය වෙත යයි. අප දෙස බලමින් උසුළු විසුළු කරන ඊනා , ඉරීනා සිව්රෝස්කයා සහ ලීනා රද්කේවිච් යන කෙල්ලන්ට සර්ගේයි ස්තෙත්සෙන්කෝ ශශ්ලීකී දිගු කලද කෙල්ලෝ ශශ්ලීකී වලට කෙල ගිලිමින් ට්‍රෑම් කාර් එකට නැග ගනිති.  

ශශ්ලීකී අවසන් කෑල්ලද කෑමෙන් පසු අප  ට්‍රෑම් කාර් එකක නගින්නෙමු. ට්‍රෑම් කාර් එකට නැගීමෙන් පසු සර්ගේට ටිකට් මතක් වේ. මා සතුව වාර ප්‍රවේශ පත්‍රයක් තිබේ. ටිකට් නොමැතිව සෝවියට් සිසුවෙකු අසු වුවහොත් ඔහුට කරදර වැලකි. එහෙත් විදේශික සිසුවෙක් චෙකර්ලාට අසු වුවහොත් සිංහලෙන් කතා කර රුසියන් බස නොදන්නා බවට බබා පාට් එකක් දැමිය හැක​. ඒ නිසා චෙකර්ලා පැන්නොත් මම මගේ වාර ප්‍රවේශ පත්‍රය සර්ගේයි ස්තෙත්සෙන්කෝට දෙන බව කීවෙමි. ඒ නිසා ඔහු සැනසුම් සුසුම් හෙලුවේය​. 

මමත් සර්ගේයි ස්තෙත්සෙන්කෝත් අතීසාර මිතුරන් වන්නෙමු. මම වරක් තුල්චින් හි ඔහුගේ නිවසටද ගියෙමි. ඔවුන් ඉතා උනුසුම් අන්දමින් මට සැලකූහ​. තුල්චින් නගරෙයේ දෙකාබරිස්ති හෙවත් දෙසැම් බර්වාදීන් සිටි බව වරක් ඉතිහාසය ඉගැන්වූ පිව්ශෙන්කෝ ගුරුවරිය වරක් කීවාය​. තුල්චින් නගරෙයේ සර්ගේයි ස්තෙත්සෙන්කෝද සිටි බව අප කීවෙමු. 

 මරියා ගිරිගෝරියෙව්නා අපට වසර අවසානයේ ලතින් විභාගයක් තිබෙන බව කීවාය​. එය සාම්ප්‍රදායික විභාගයක් ලෙස ලකුණු දෙන්නේ නැත​. දෙන්නේ පාස් ද ෆේල් ද කියාය​. මුලදී අප මෙය හිතකර තත්වයක් කියා සිතුවද විභාගයේදී මරියා ගිරිගෝරියෙව්නා මුළු ලතින් සිලබස් එකම අපෙන් අසන බව දැන ගැනීමෙන් ඊනා "මාමච්ක්කාද "සර්ගේයි ස්තෙත්සෙන්කෝ  ""බ්ල්‍යාද් " කියා මුමුණනවා මට ඇසුනි. 

ලතින් විභාගයට විශේෂිත  දිනයක් නොවීය​. කැමති අයෙකුට ඉදිරිපත් වී විභාගය කල හැක​. මුලින්ම ගියේ වැසිලිචුක් ය​. මරියා ගිරිගෝරියෙව්නා ප්‍රශ්න දෙක තුනක් අසා ඩික්ටේ‍ෂන් ගත් විට වැසිලිචුක් දැවී ගියේය​. ප්‍රංස බස දත් හරූණ කමාරා මරියා ගිරිගෝරියෙව්නා ඇසූ ප්‍රශ්න සියල්ලට පිළිතුරු දී ඩික්ටේ‍ෂන් හොඳින් ලියා විභාගය සමත්ව අපට ආඩම්බර සිනහවක් පා යන්නට ගියේය​. 

කමින් කල හොඳ නැත​. අප වහ වහා පසුබැස්සෙමු. එදින සවස මම  සර්ගේයි ස්තෙත්සෙන්කෝ ගේ නවාතැනට ගොස් ලතින් මුල සිට පාඩම් කලෙමි. අප දෙදෙනා එකිනෙකාගෙන් ඩික්ටේ‍ෂන් ගත්තෙමු. මෙසේ දින ගනනාවක් අප දෙදෙනා එකට පාඩම් කෙරුවෙමු. මේ අතරවාරයේ මම තවත් වැඩක් කලෙමි. ලතින් විභාගයට ගිය සිසුන් ගෙන්  මරියා ගිරිගෝරියෙව්නා විභාගයේදී ඇසූ ප්‍රශ්න මොනවාද කියා ඒවාද සටහන් කර ගත්තෙමි. 

සතියක් දෙකක් ගෙවී ගියේය​. මම සහ සර්ගේයි ස්තෙත්සෙන්කෝ හැර සියළුදෙනා ලතින් නදියෙන් එගොඩවී ගොස් තිබේ. අවසානයේදී මමත් සර්ගේයි ස්තෙත්සෙන්කෝත් ලතින් ගුරුවරිය අභියසට ගියෙමු. මහළු ගුරුවරිය කණ්නාඩිය යටින් අප දෙදෙනා දෙස බලා මුලින්ම ඩික්ටේ‍ෂන් ගත්තාය​. ඉන් පසු සර්ගේයි ස්තෙත්සෙන්කෝ ලඟට ගෙන ඔහු ගෙන් ක්‍රියා පද , නාම පද වර නගන අන්දම ඇසුවාය. සර්ගේයි ස්තෙත්සෙන්කෝ හොඳින් පිලිතුරු දුන් හෙයින් ඔහුව සමත් කරනු ලැබීය​. ඉන්පසු ආවේ මගේ වාරයයි. සර්ගේයි ස්තෙත්සෙන්කෝ සමග පන්තියේ කෝලම් කිරීම නිසා  මරියා ගිරිගෝරියෙව්නා මා සමග අමනාපව ඇතැයි කියා මා සිතුවද ඇය වෙනසකින් තොරව සුහදව වාචික විභාගය ඇරඹුවාය​.  මගේ ඩික්ටේ‍ෂන් සියල්ලම වාගේ නිවැරදිය​. එම නිසා මම සිටියේ හොඳ කඩුල්ලකය​. 

මරියා ගිරිගෝරියෙව්නා මාගෙන් රුසියන් වෛද්‍ය විද්‍යාත්මක වචන සහ ඒවාගේ ලතින්  පරිවර්තන ඇසුවාය​. එසේම ලතින් වචන අසා ඒවාගේ තේරුමද ඇසුවාය​. තවද නාම පද ක්‍රියා පද වර නැගීම වැනි පොදු ප්‍රශ්න රැසක් අසා අවසානයේදී මාව සමත් කලාය​. නමෝ විත්තියෙන් මම ලතින් නදියෙන් එතර වූයෙමි.

මාව සමත් කිරීමෙන් අණතුරුව මරියා ගිරිගෝරියෙව්නා මම දක්‍ෂ සිසුවෙකු බවත් දැඟලිල්ල අඩු කොට පන්තියේ අවධානය යොමු කල යුතු බවත් කීවාය​. තවද ඉදිරි වසර වලදී හොඳින් අධ්‍යාපනය කරගෙන යාමට මට සුභ පැතුවාය​. 

මෙතෙක් කාලයක් ඉතා දැඩි සැර ගුරුවරියක ලෙස මම සැලකූ මරියා ගිරිගෝරියෙව්නා කාරුණික මාතාවක් බව මම වටහා ගත්තෙමි. අණතුරුව මම ඇයට ස්තූති කොට පන්ති කාමරයෙන් පිටතට ආවෙමි. මා එන තෙක් සර්ගේයි ස්තෙත්සෙන්කෝ කොරිඩෝවේ රැඳී සිටියේය​. 

කොහොමද ? ඔහු ඇසුවේය​. 

" මම පාස් "  මම ඔහුට කීවෙමි. එහෙත් සර්ගේයි ස්තෙත්සෙන්කෝ  ගේ මුහුණ අඳුරුය​. 

ප්‍රශ්නයක්ද ? මම ඔහුගෙන් විචාලෙමි 

" මාව ආමි එකට කැඳවලා"  ඔහු කීවේය​. 

සර්ගේයි ස්තෙත්සෙන්කෝව දෙවසරක අනිවාර්‍ය   යුද සේවයට කැඳවා තිබේ. ඔහු ඉතා ඉක්මනින් හමුදාවට යනු ඇත​. දෙවසරකට පසුව ඔහු එන විට මම තෙවෙනි වසරේ සිසුවෙකි. නමුත් ඔහුට වෛද්‍ය පීඨයේ දෙවන වසර  මුල සිට ආරම්භ කිරීමට සිදුවේ. එය අපගේ මිතුදමට  විරාමයකි. සර්ගේයි ස්තෙත්සෙන්කෝ ගේ පෙම්වතිය වූ අලීසාද ආවාය. ඇයගේ මුහුණද ශෝක වළාවකින්  වැසී තිබේ. 

දෙවසරක අනිවාර්‍ය   යුද සේවයට ගිය සර්ගේයි ස්තෙත්සෙන්කෝ යලි එන විට මම තෙවන වසර අවසන් කිරීමට ආසන්නව තිබුනි. ඉන්පසු අප හමු වූයේ කලාතුරකිනි. වෛද්‍ය පීඨය ඉතා හොඳින් අවසන් කල සර්ගේයි ස්තෙත්සෙන්කෝ අලීසා සමග විවහා විය​. ඔහු දැන් තුල්චින් නගරයේ ශල්‍ය වෛද්‍යවරයෙකු ලෙස සේවය කරයි. 

අපගේ ලතින් ගුරුවරිය වූ මරියා ගිරිගෝරියෙව්නා තවත් වසර කීපයක් උගන්වා අසනීප තත්වය නිසා උගැන්වීමට සමු දුන්නාය​. මේ වන විට ඇය ජීවතුන් අතර නොමැති බව මට සහතිකය​. ලතින් ගුරුවරිය  මිය ගොස් තිබුනද ඇය පිලිබඳ මතකය මා තුල තවමත් තිබේ. 

 වෛද්‍ය රුවන් එම් ජයතුංග